تزیین دنیا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زندگی دنیا عرضی است زائل، و سرابی است
باطل که از یکی از خصال پنجگانه زیر خالی نیست : یا لعب و بازی است، یا لهو و سرگرم کننده، یا زینت است، (که حق یقتش جبران نواقص درونی خود با تجمل و مشاطه گری است)، یا تفاخر است، و یا تکاثر، و همه اینها همان موهوماتی است که
نفس آدمی بدان و یا به بعضی از آنها علاقه می‌بندد، اموری خیالی و زائل است که برای انسان باقی نمی‌ماند، و هیچ یک از آنها برای انسان کمالی نفسانی و خیری حقیقی جلب نمی‌کند.
همسران
پیامبر صلی الله علیه وآله، مخیر میان زندگی تجملاتی بدون حضرت یا زندگی ساده با آن حضرت بودند: «یـایها النبی قل لازوجک ان کنتن تردن الحیوة الدنیا وزینتها فتعالین امتعکن واسرحکن سراحـا جمیلا• وان کنتن تردن الله ورسوله والدار الاخرة فان الله اعد للمحسنـت منکن اجرا عظیمـا» ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر شما زندگی
دنیا و زرق و برق آن را می‌خواهید بیائید هدیه‌ای به شما دهم و شما را به طرز نیکوئی رها سازم!•و اگر شما خدا و پیامبرش و سرای آخرت را طالب هستید خداوند برای نیکوکاران شما
پاداش عظیم آماده ساخته است. (از جمله «تردن الحیاة الدنیا و زینتها» تجمل گرایی استفاده شده است)
فراموش نکرده‌اید که در آیات نخست این
سوره خداوند تاج افتخاری بر سر زنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم زده و آنها را به عنوان ام المؤ منین (مادر مؤمنان) معرفی نموده، بدیهی است همیشه مقامات حساس و
افتخار آفرین، وظائف سنگینی نیز همراه دارد، چگونه زنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌توانند‌ام المؤمنین باشند ولی فکر و قلبشان در گرو
زرق و برق دنیا باشد؟ و چنین پندارند که اگر غنائمی نصیب مسلمانان شده است همچون همسران پادشاهان بهترین قسمتهای غنائم را به خود
اختصاص دهند، و چیزی که با جانبازی و خونهای پاک شهیدان به دست آمده تحویل آنان گردد، در حالی که در گوشه و کنار افرادی، در نهایت عسرت زندگی می‌کنند.
از این گذشته نه تنها پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به مقتضای آیات پیشین
اسوه مردم است که خانواده او نیز باید اسوه خانواده‌ها، و زنانش مقتدای زنان با ایمان تا دامنه
قیامت گردد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پادشاه نیست که حرمسرائی داشته باشد پر زرق و برق، و زنانش غرق جواهرات گرانقیمت و وسائل تجملاتی باشند. شاید هنوز گروهی از مسلمانان
مکه که به عنوان مهاجر به
مدینه آمده بودند بر
صفه (همان سکوی مخصوصی که در کنار مسجد پیغمبر قرار داشت) شب را تا به صبح می‌گذراندند، و خانه و کاشانه‌ای در آن شهر نداشتند، در چنین شرائطی هرگز پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
اجازه نخواهد داد زنانش چنین توقعاتی داشته باشند.
به هر حال نخستین آیه از آیات فوق پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را مخاطب ساخته می‌گوید: ای پیامبر به همسرانت بگو: اگر شما زندگی دنیا را می‌خواهید، و طالب
زینت آن هستید، بیائید هدیه‌ای به شما دهم، و شما را به طرز نیکوئی رها کنم، بی آنکه خصومت و مشاجره‌ای در کار باشد.
سیاق این دو آیه اشاره دارد به اینکه گویا از زنان رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یا از بعضی ایشان سخنی و یا عملی سرزده که دلالت می‌کرده بر اینکه از زندگی مادی خود راضی نبوده‌اند، و در خانه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به ایشان سخت می‌گذشته، و نزد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از وضع زندگی خود
شکایت کرده‌اند و پیشنهاد کرده‌اند که کمی در زندگی ایشان توسعه دهد، و از زینت زندگی مادی بهره مندشان کند.
از پاره‌ای از روایات استفاده می‌شود که حتی بعضی از آنان خشونت سخن را با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به آن حد رساندند که گفتند: لعلک تظن ان طلقتنا لا نجد زوجا من قومنا غیرک (تو گمان می‌کنی که اگر ما را طلاق دهی همسری غیر از تو در میان قوم و قبیله خود نخواهیم یافت؟! اینجا است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به فرمان خدا مأمور می‌شود با قاطعیت تمام با این مسأله برخورد کند و برای همیشه وضع خود را با آنها روشن سازد.
دنبال این جریان خدا این آیات را فرستاده، و به پیغمبرش دستور داده که ایشان را بین ماندن و رفتن مخیر کند، یا بروند و هر جوری که دلشان می‌خواهد زندگی کنند، و یا بمانند و با همین زندگی بسازند، چیزی که هست این معنا را چنین
تعبیر کرد، که اگر حیات دنیا و زینت آن را می‌خواهید، بیایید تا رهایتان کنم. و اگر خدا و رسول و دار
آخرت را می‌خواهید باید با وضع موجود بسازید، و از این تعبیر بر می‌آید که :
اولا جمع بین وسعت در عیش دنیا، و صفای آن، که از هر نعمتی بهره بگیری و به آن سرگرم شوی، با همسری رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و زندگی در خانه او ممکن نیست، و این دو با هم جمع نمی‌شوند. ثانیا دلالت می‌کند بر اینکه هر یک از دو طرف
تخییر مقید به مقابل دیگرش است، و مراد از
اراده حیات دنیا و زینت آن، این است که
انسان دنیا و زینت آن را اصل و هدف قرار دهد، چه اینکه آخرت را هم در نظر بگیرد یا نه، و مراد از اراده حیات آخرت نیز این است که آدمی آن را هدف و اصل قرار دهد، و دلش همواره متعلق بدان باشد، چه اینکه حیات دنیاییش هم توسعه داشته باشد، و به زینت و صفای عیش نائل بشود، یا آنکه از لذائذ مادی به کلی بی بهره باشد تنها ملاک سعادت و کرامت
تقوا است و هیچ حسب و نسب از آن جمله همسری پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - ملاک نیست.
زندگی دنیا، وسیله زینت و فخرفروشی:
«اعلموا انما الحیوة الدنیا لعب ولهو وزینة وتفاخر بینکم...» بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی، و
تجمل پرستی و تفاخر در میان شماست... .
پنج خصلت زندگی دنیا: لهو، لعب، زینت، تفاخر، و تکاثر
کلمه لعب به معنای بازی نظامداری است (که دو طرف بازی به نظام آن آشنایی دارند، مانند الک دولک و نظایر آن) که اطفال به منظور رسیدن به غرضی خیالی آن را انجام می‌دهند. و کلمه لهو به معنای هر عمل سرگرم کننده‌ای است که انسان را از کاری مهم و حیاتی و وظیفه‌ای
واجب باز بدارد. و کلمه زینت به اصطلاح
علم صرف بنای نوع است، یعنی می‌فهماند که مثلا فلانی به نوعی مخصوص خود را آراسته، و چه بسا منظور از آن وسیله آرایش باشد، و به این منظورش
استعمال کنند و
آرایش ، عبارت از آن است که چیز مرغوبی را ضمیمه چیز دیگری کنی تا مردم به خاطر جمالی که از این ضمیمه حاصل شده مجذوب آن چیز شوند، (مثلا آرایش زنان عبارت از این است که زن با طلا و جواهرات و یا رنگهای سرخ و سفیدی خود را جلوه دهد، و از ضمیمه کردن آنها به خود جمالی کسب کند، به طوری بیننده مجذوب جمال او شود). و
تفاخر به معنای مباهات کردن به حسب و نسب است. و
تکاثر در اموال و اولاد به معنا است که شخصی به دیگری
فخر بفروشد که من مال و فرزند بیشتری دارم.
و زندگی دنیا عرضی است زائل، و سرابی است
باطل که از یکی از خصال پنجگانه زیر خالی نیست : یا لعب و بازی است، یا لهو و سرگرم کننده، یا زینت است، (که حق یقتش جبران نواقص درونی خود با تجمل و مشاطه گری است)، یا تفاخر است، و یا تکاثر، و همه اینها همان موهوماتی است که
نفس آدمی بدان و یا به بعضی از آنها علاقه می‌بندد، اموری خیالی و زائل است که برای انسان باقی نمی‌ماند، و هیچ یک از آنها برای انسان کمالی نفسانی و خیری حقیقی جلب نمی‌کند.
و از
شیخ بهایی (رحمه الله) نقل شده که گفته است : این پنج خصلتی که در آیه شریفه ذکر شده، از نظر سنین عمر آدمی و مراحل حیاتش مترتب بر یکدیگرند، چون تا کودک است حریص در لعب و بازی است، و همین که حد
بلوغ می‌رسد و استخوان بندیش محکم می‌شود علاقه مند به لهو و سرگرمی‌ها می‌شود، و پس از آنکه بلوغش به حد نهایت رسید، آرایش خود و زندگیش می‌پردازد و همواره به فکر این است که لباس فاخری تهیه کند، مرکب جالب توجهی سوار شود، منزل زیبایی بسازد، و همواره به زیبایی و آرایش خود بپردازد، و بعد از این سنین به حد کهولت می‌رسد آن وقت است که (دیگر به اینگونه امور توجهی نمی‌کند، و برایش قانع کننده نیست، بلکه) بیشتر به فکر تفاخر به
حسب و نسب می‌افتد، و چون سالخورده شد همه کوشش و تلاشش در بیشتر کردن مال و اولاد صرف می‌شود.
قرآن کریم در مورد تزیین و آراستگی زندگانی دنیا برای کافران چنین می فرماید: «زین للذین کفروا الحیوة الدنیا...» زندگی دنیا برای کافران زینت داده شده است... .
دوست داشتنیهای دنیا مثل طلا و
نقره و اموال هنگفت، از امور جلوه گر و آراسته برای مردم می باشد: «زین للناس حب الشهوت من النساء... والقنـطیر المقنطرة من الذهب والفضة... ذلک متـع الحیوة الدنیا...»
محبت امور مادی، از زنان... واموال هنگفت از
طلا و نقره ... در نظر مردم جلوه داده شده است...ولی اینها (در صورتی که هدف نهایی آدمی را تشکیل دهند،) سرمایه زندگی پست (مادی) است... .
به فرموده قرآن کریم مال و ثروت، زینت زندگانی دنیا هستند: «المال والبنون زینة الحیوة الدنیا...» مال و فرزندان زینت حیات دنیا هستند... .
رسیدن آدمی به تجمل و زیورآلات دنیا، به میزان تلاش او بستگی دارد: «من کان یرید الحیوة الدنیا وزینتها نوف الیهم اعمــلهم فیها وهم فیها لا یبخسون» کسانی که زندگی دنیا و زینت آن را طالب باشند اعمالشان را در این جهان بی کم و کاست به آنها می‌دهیم.
دوست داشتنیهای زندگی دنیا مثل زنان و پسران، از امور مزین دنیا برای انسانها می باشند: «زین للناس حب الشهوت من النساء والبنین... ذلک متـع الحیوة الدنیا...»
محبت امور مادی، از زنان... واموال هنگفت از طلا و نقره ... در نظر مردم جلوه داده شده است...ولی اینها (در صورتی که هدف نهایی آدمی را تشکیل دهند،) سرمایه زندگی پست (مادی) است...
شیفتگی انسانها نسبت به مرکبهای نشاندار، جلوه تزیین متاع دنیاست: «زین للناس حب الشهوت... والخیل المسومة... ذلک متـع الحیوة الدنیا...» محبت امور مادی، از ...و اسبهای ممتاز ... در نظر مردم جلوه داده شده است...ولی اینها (در صورتی که هدف نهایی آدمی را تشکیل دهند،)
سرمایه زندگی پست (مادی) است... .
قرآن کریم در مورد آراستگی و تزیین متاع دنیا، از قبیل چهارپایان : دامداری و کشاورزی در دیدگاه مردمان چنین می فرماید: «زین للناس حب الشهوت... والانعـم والحرث... ذلک متـع الحیوة الدنیا...» محبت امور مادی، از ... و چهارپایان و زراعت...در نظر مردم جلوه داده شده است...ولی اینها (در صورتی که
هدف نهایی آدمی را تشکیل دهند،) سرمایه زندگی پست (مادی) است... .
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تزیین دنیا».
