تاریخچه مصالح مرسله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تاریخچه مصالح مرسله به مباحث پیرامون چیستی و پیدایش
مصالح مرسله در
اصول فقه اطلاق می‌شود.
واژه «مصالح مرسله» نزد محققان دو معنا دارد:
معنای عام و بی قید و معنای خاص و با قید (مقید).
معنای عام آن،
تشریع حکم برای فروع و مسائل جدید براساس رای و مصلحت اندیشی است، اگر چه برخلاف نص
کتاب و یا
سنت باشد.
معنای خاص آن، تشریع حکم براساس رای و مصلحت اندیشی است، در صورتی که برخلاف نص کتاب و یا سنت نباشد.
آغاز طرح مسئله مصالح مرسله به معنای عام آن به اوایل قرن اول هجری (حدود سال دوازدهم) و به معنای خاص آن به نیمه قرن دوم هجری بازمی گردد. پیش از این زمان، مصالح مرسله به عنوان منبع شناخت، بین دانشمندان مطرح نبوده است. در هر حال، معنای عام و خاص آن هم اکنون میان اندیشمندان اسلامی طرف دارانی دارد و از آن گاهی به «
استصلاح » و گاهی به «
استدلال » تعبیر می‌شود.
نخستین کسی که مصالح مرسله، به معنای عام، را به عنوان منبع شناخت احکام شریعت به صحنه
استنباط و
اجتهاد وارد نمود ابوبکر» بود که به همین دلیل، جنگیدن را با کسی که زکات نمی‌پرداخت تجویز کرد و نیز
قصاص را از قاتل «
مالک بن نویره » برداشت. بعد از او، «عمر» این شیوه را پیش گرفت. شیوه برخی دیگر از خلفا و پیشوایان
اهل سنت ، هم چون: «
عمر بن عبدالعزیز »؛ «قاضی ابو یوسف حنفی»؛ «
محمد بن حسن شیبانی » و «
احمد بن ادریس مالکی » نیز این گونه بوده است.
«
مالک بن انس » نخستین کسی بود که مصالح مرسله، به معنای خاص، را به عنوان منبع شناخت احکام شریعت به صحنه استنباط و اجتهاد وارد ساخت و برخی از علمای هم عصر او نیز از وی تبعیت کردند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۸۰، برگرفته از مقاله «تاریخچه مصالح مرسله».
