تاریخ قرآن (محمدهادی معرفت)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب پیرامون یکی از موضوعات مهم
علوم قرآنی یعنی
تاریخ قرآن نوشته شده است. مؤلف محترم که خود از دانشمندان
علوم قرآن و از مفاخر
جهان تشیع در عصر حاضر در این زمینه می‌باشد این کتاب را بنا بر درخواست سازمان مطالعه و تدوین کتب
علوم انسانی دانشگاهها (سمت) برای دانشجویان رشته
الهیات شاخه علوم قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درس «تاریخ قرآن» به رشته تحریر در آورده است.
وی مطالب کتاب را در شش فصل ارائه نموده که خلاصه مباحث هر کدام از فصول کتاب به شرح زیر می‌باشد:
پدیده
وحی نام دارد. در این فصل ابتدا واژه وحی را از نظر
لغت معنا نموده آنگاه کاربرد آن در
قرآن را با ذکر چند آیه بیان کرده. و توضیح می‌دهد که وحی در قرآن به چهار معنای: اشاره پنهانی، هدایت غریزی،
الهام ، و وحی رسالی به کار رفته است. در ادامه مساله
امکان وحی را مطرح نموده، و دلایلی بر امتناع وحی را
نقد و بررسی کرده آنگاه کیفیت نزول وحی را توضیح داده، به دنبال آن داستان
ورقة بن نوفل و
افسانه غرانیق را مطرح و ساختگی بودن آنها را
اثبات می‌نماید. در پایان این فصل مساله
کاتبان وحی و چگونگی
ثبت و ضبط قرآن توسط آنان بحث شده است.
مربوط است به نزول قرآن در این فصل از آغاز نزول قرآن و مدت سه
سال تاخیر که دوران
فترت نام دارد را بحث نموده، آنگاه نزول دفعی و تدریجی و دیدگاهها درباره آنها را بیان کرده، بدنبال آن از اولین
آیه و
سوره و نیز آخرین آیه و سوره بحث و نظرات دانشمندان علوم قرآنی را در این باره نقل و آنها را بررسی کرده است. سپس سوره‌های مکی و مدنی و معیار شناخت برای هر کدام از آنها و فواید شناخت آنها را ذکر کرده است ضمن آنکه چند
شبهه درباره مکی و مدنی بودن سوره‌ها را مطرح و پاسخ می‌دهد. در پایان این فصل پیرامون اسباب نزول و فرق میان سبب نزول و شان نزول و راه شناخت آن توضیحاتی ارائه شده است.
جمع و تالیف قرآن در این فصل از نظم و تالیف قرآن سخن گفته، کسانی را نام برده که
مصحف را جمع آوری نموده و مشخصات هر کدام از
مصاحف را بیان می‌نماید همچون
حضرت علی علیه‌السّلام ،
ابن مسعود و
ابی بن کعب سپس مساله
توحید مصاحف در دوران
عثمان را بررسی نموده و به دنبال آن ویژگیهای
مصاحف عثمانی را بیان داشته است.
در این فصل از
قاریان قرآن و
قرائت‌های هفتگانه سخن گفته، عوامل
اختلاف در قرائت‌ها، راههای شناخت قرائت صحیح را توضیح می‌دهد آنگاه
قاریان سبعه و راویان آنها را معرفی کرده بدنبال آن مساله
تواتر قرائت‌ها را مطرح، و جهت توضیح آن به
حدیث سبعة احرف اشاره نموده است. در پایان فصل
حجیت قرائت‌های هفتگانه را ذکر و توضیح می‌دهند که
قرائت عاصم به روایت حفص برگزیده قرائت‌ها و مطابق با قرائت جمهور مسلمین از صدر
اسلام تا کنون، در تمام ادوار
تاریخ قرائت‌ها بوده است.
این فصل مربوط است به
تحریف ناپذیری قرآن. که در آن ابتدا واژه تحریف از نظر لغت و
اصطلاح معنا شده، آنگاه دلایل نفی تحریف از جمله: گواهی تاریخ،
ضمانت الهی، ضرورت
تواتر قرآن و نصوص
اهل بیت علیه‌السّلام ذکر شده است. به دنبال آن دیدگاه علمای بزرگ
شیعه در این باره نقل شده است. در پایان این فصل منشا قول به تحریف مورد بررسی قرار گرفته است.
در این فصل مساله ترجمه قرآن مورد بحث قرار گرفته است که در این زمینه ابتدا ترجمه را تعریف، آنگاه روشهای ترجمه را ذکر کرده است. سپس برخی از ویژگیهای قرآن را نام برده و متذکر می‌شوند که با توجه به اهمیت این ویژگیها، ترجمه قرآن نیز دارای اهمیتی خاص می‌باشد و ضرورت اقتضاء می‌کند که قرآن به زبانهای زنده
جهان ترجمه شود. در قسمت دیگری از این فصل دلایل مخالفان ترجمه قرآن را ذکر و آنها را پاسخ داده، آنگاه فتاوای برخی از علماء در این زمینه را نقل می‌نماید. در پایان فصل شرائط ترجمه و مترجم را بیان کرده است.
۱- کتاب به صورت منظم فصل بندی شده است ۲- در ابتدای هر فصل و یا هر بحثی، واژه‌های مهم آن از نظر لغت و اصطلاح تعریف شده‌اند. ۳- با توجه به اینکه کتاب برای دانشجویان بوده مباحث به صورت روشن و روان بیان شده است. ۴- بیان مطالب سیر منطقی دارد به گونه ایی که هر فصلی با فصل قبل ارتباط داشته و در فهمیدن آن نقش مهمی دارد. ۵- تمام مباحث مطرح شده بر اساس مبانی
شیعه و مکتب اهل بیت علیهم‌السّلام می‌باشد. ۶- در فصل دوم مهمترین مباحث مربوط به نزول قرآن ارائه و در برخی از موارد جداولی نیز آورده شده است مانند آنچه که در بحث ترتیب نزول درباره ترتیب نزول سوره‌های مکی و مدنی آمده است ۷- در فصل ششم- بحث ترجمه قرآن وجود دارد که در آن دیدگاهها پیرامون
ترجمه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و بیان کرده‌اند که ترجمه قرآن یک ضرورت دینی است و در پایان جدولی ارائه شده که در آن ترجمه قرآن به زبانهای مختلف ذکر شده است. ۸- در آخر کتاب، منابعی جهت مطالعه بیشتر معرفی کرده است بدین صورت که برای هر فصل به صورت جداگانه چندین منبع از منابع علوم قرآنی به
زبان فارسی و یا
عربی ذکر نموده است.
۱- در فصل سوم که مربوط به جمع و تالیف قرآن است لازم بود مقداری پیرامون جمع قرآن در
زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بحث نمایند که فقط به صورت اشاره‌ای از آن گذشته‌اند ۲- با توجه به اینکه کتاب برای تدریس در دانشگاهها تالیف شد، لازم است در پایان آن خلاصه‌ای از مباحث و پرسش و پژوهش نیز در آن وجود داشته باشد.
کتاب یک جلد، متن آن فارسی و دارای ۲۱۶ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: اعلاء ۲- جلد: شومیز ۳- نوبت چاپ: پنجم ۴- تاریخ انتشار: سال ۱۳۸۲ ۵- ناشر: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ۶- تیراژ: ۲۰۰۰ نسخه ۷- دارای فهرست: الف: موضوعات کتاب ب: منابع و مآخذ ج: گفتاری از مؤلف در مقدمه کتاب ۸- نام کتاب: تاریخ قرآن ۹- نام مؤلف:
محمدهادی معرفت .
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
