بَرَکَت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَرَکَت (به فتح باء و راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای فایده ثابت است.
برخی از لغویین آن را نموّ، زیادت،
سعادت معنا کرده‌اند که با فایده ثابت قابل جمع است.
مشتقات
بَرَکَت که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
تَبارَکَ (به فتح باء و راء) به معنای مفید و همیشگی؛
بارَکَ (به فتح راء) به معنای فایده دائمی؛
بَرَکاتٍ (به فتح باء و راء) به معنای فایده‌های ثابت است.
بَرَکَت به معنای فایده ثابت است.
قاموس برکت را نموّ، زیادت، سعادت و
بُرُوک را ثبوت معنی کرده و گوید:
«بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» یعنی
شرف و
کرامت آن‌ها را همیشگی کن.
مجمع البیان ذیل آیه ۹۶ سوره
آل عمران گفته: اصل
برکت به معنی ثبوت است گویند:
«بَرَکَ بُرُوکاً» یعنی ثابت شد، پس
برکت به معنی ثبوت فایده است در اثر نموّ و رشد، مجمع آب را
بِرْکَه گویند که آب در آن ثابت است.
در
مفردات گوید:
برکت یعنی ثبوت خیر خدایی در یک چیز، و مجمع آب را از آن جهت،
برکه نامیده‌اند.
مُبَارَک چیزی است که در آن فایده ثابت باشد.
تَبارَکَ اللَّهُ از آن جهت گفته می‌شود که فایده‌های ثابت در
خدا و از خدا است با بلندی مقام.
از مجموع آن‌چه که نقل شد به دست می‌آید که
برکت به معنی فایده ثابت است (و ممکن است گاهی از آن مطلق ثبوت اراده شود) و آن با نموّ و زیادت و سعادت قابل جمع و بلکه از این معانی کنار نیست.
به مواردی از
بَرَکت که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ) «ثابت در خیر است، همیشه مفید است خدایی که پرورش دهنده مخلوقات است.»
مجمع البیان آن را ثبوت دائمی معنی کرده و گوید: بلند مقام است در یکتایی ابدی.
ولی ترجمه‌ی ما بهتر از آن است مخصوصا که
(تَبارَکَ اللَّهُ) در ۹ محلّ از قرآن آمده و در قبل یا بعد آن‌ها
نعمت و
قدرت خدا ذکر شده است و آن با فایده و مفید بودن بسیار می‌سازد، گرچه این ترجمه (همیشگی است خدایی که ربّ العالمین است)
نیز کاملا درست و صحیح است.
«در روی زمین کوه‌های ثابت و فایده دائمی قرار داد.»
(لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ) «هر آینه می‌گشادیم بر آن‌ها فایده‌های ثابت از آسمان.»
قرآن مجید و
کعبه و باران و
عیسی از آن جهت در آیات شریفه،
مبارک خوانده شده‌اند که در آن‌ها
برکت و فایده ثابت هست و محلّ
برکت هستند.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «برکت»، ج۱، ص۱۸۹.
