اوصاف مردم جاهلیت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هر گونه ارتباط و به هم پیوستگی را
تعصب و عصبیت نامیده اند، اما معمولا این لفظ در مفهوم افراطی و مذموم آن به کار می رود. تعصب و
تحجر به معنای ایستایی، تحول ناپذیری، جمود و برنتابیدن
فرهنگ و ارزش‌های حق و متعالی است، و مردم
جاهلیت انسانهای متعصبی بودند.
تجاوزگری، از اوصاف مردم جاهلیت بود.
... انما حرم ربی... والبغی... «بگو: «
خداوند، تنها اعمال زشت را، چه آشکار باشد چه پنهان،
حرام کرده است و (همچنین)
گناه و
ستم بناحق را و اینکه چیزی را که خداوند دلیلی برای آن نازل نکرده،
شریک او قرار دهید و به
خدا مطلبی نسبت دهید که نمی دانید.»
مشرکان عصر جاهلیت، مردمی متعصب بودند.
... لعذبنا الذین کفروا منهم... • اذ جعل الذین کفروا فی قلوبهم الحمیة حمیة الجـهلیة... «.... و اگر
مؤمنان و
کفار (در
مکه) از هم جدا می شدند،
کافران را عذاب دردناکی می کردیم! • (به خاطر بیاورید) هنگامی را که کافران در دلهای خود
خشم و نخوت جاهلیت داشتند.....»
مشرکان دوره جاهلیت، به
زبان عربی تعصب داشتند.
بلسان عربی مبین• ولو نزلنـه علی بعض الاعجمین• فقراه علیهم ما کانوا به مؤمنین. «آن را به زبان عربی آشکار (نازل کرد) • .... • هر گاه ما آن را بر بعضی از
عجم (غیر عرب) ها نازل می کردیم... • و او آن را بر ایشان می خواند، به آن
ایمان نمی آورند.»
ولو جعلنـه قرءانـا اعجمیـا لقالوا
لولا فصلت ءایـته ءاعجمی وعربی قل هو للذین ءامنوا هدی وشفاء والذین لا یؤمنون فی ءاذانهم وقر وهو علیهم عمی اولـئک ینادون من مکان بعید. «هر گاه آن را قرآنی عجمی قرار می دادیم حتما می گفتند: «چرا آیاتش روشن نیست؟!
قرآن عجمی از پیغمبری عربی؟!» بگو: «این (کتاب) برای کسانی که ایمان آورده اند
هدایت و درمان است ولی کسانی که ایمان نمی آورند، در گوش هایشان سنگینی است و گویی
نابینا هستند و آن را نمی بینند آنها (همچون کسانی هستند که گویی) از راه دور صدا زده می شوند!»
مردم جاهلیت متعصب بودند که کتاب بر آنان نازل می‌شود نه بر
اهل کتاب.
وهـذا کتـب انزلنـه مبارک فاتبعوه... • ان تقولوا انما انزل الکتـب علی طـائفتین من قبلنا وان کنا عن دراستهم لغـفلین• او تقولوا لو انا انزل علینا الکتـب لکنا اهدی منهم فقد جاءکم بینة من ربکم وهدی ورحمة... «و این کتابی است پر برکت، که ما (بر تو) نازل کردیم از آن پیروی کنید، و
پرهیزگاری پیشه نمائید، باشد که مورد رحمت (خدا) قرار گیرید! • (ما این کتاب را با این امتیازات نازل کردیم) تا نگویید: «کتاب آسمانی تنها بر دو
طایفه پیش از ما (
یهود و
نصاری) نازل شده بود و ما از بحث و بررسی آنها بی خبر بودیم»! • یا نگویید: «اگر کتاب آسمانی بر ما نازل می شد، از آنها هدایت یافته تر بودیم»! اینک
آیات و دلایل روشن از جانب پروردگارتان، و هدایت و رحمت برای شما آمد! پس، چه کسی ستمکارتر است از کسی که آیات خدا را
تکذیب کرده، و از آن روی گردانده است؟! اما بزودی کسانی را که از آیات ما روی می گردانند، بخاطر همین اعراض بی دلیلشان،
مجازات شدید خواهیم کرد.»
مردم
عصر جاهلیت، بر
مرام بت پرستی تعصب داشتند.
واذا راوک ان یتخذونک الا هزوا اهـذا الذی بعث الله رسولا• ان کاد لیضلنا عن ءالهتنا
لولا ان صبرنا علیها... «و هنگامی که تو را می بینند، تنها به باد استهزایت می گیرند (و می گویند: ) آیا این همان کسی است که خدا او را بعنوان
پیامبر برانگیخته است؟! • اگر ما بر
پرستش خدایانمان
استقامت نمی کردیم، بیم آن می رفت که ما را
گمراه سازد! اما هنگامی که
عذاب الهی را ببینند، بزودی می فهمند چه کسی گمراهتر بوده است!»
وعجبوا ان جاءهم منذر منهم وقال الکـفرون هـذا سـحر کذاب• اجعل الالهة الـهـا وحدا ان هـذا لشیء عجاب• وانطـلق الملا منهم ان امشوا واصبروا علی ءالهتکم ان هـذا لشیء یراد• ما سمعنا بهـذا فی الملة الاخرة ان هـذا الا اختلـق. «آنها
تعجب کردند که پیامبر بیم دهنده ای از میان آنان به سویشان آمده و کافران گفتند: این
ساحر بسیار دروغگویی است! • آیا او بجای اینهمه خدایان، خدای واحدی قرار داده؟! این براستی چیز عجیبی است!» • سرکردگان آنها بیرون آمدند و گفتند: «بروید و خدایانتان را محکم بچسبید، این چیزی است که خواسته اند (شما را گمراه کنند)! • ما هرگز چنین چیزی در
آیین دیگری نشنیده ایم این تنها یک آئین ساختگی است.»
لا اعبد ما تعبدون• ولا انتم عـبدون ما اعبد• ولا انا عابد ما عبدتم• ولا انتم عـبدون ما اعبد. «آنچه را شما می پرستید من نمی پرستم! • و نه شما آنچه را من می پرستم می پرستید، • و نه من هرگز آنچه را شما پرستش کرده اید می پرستم، • و نه شما آنچه را که من می پرستم پرستش می کنید.»
تقلید کورکورانه از پیشینیان، کاری رایج در عصر جاهلیت بود.
واذا قیل لهم اتبعوا ما انزل الله قالوا بل نتبع ما الفینا علیه ءاباءنا اولو... «و هنگامی که به آنها گفته شود: «از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید!» می گویند: «نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروی می نماییم.» آیا اگر پدران آنها، چیزی نمی فهمیدند و
هدایت نیافتند (باز از آنها پیروی خواهند کرد)»
ما جعل الله من بحیرة... • قالوا حسبنا ما وجدنا علیه ءاباءنا... «
خداوند هیچ گونه «بحیره» و «سائبه» و «وصیله» و «حام» قرار نداده است... • و هنگامی که به آنها گفته شود: «به سوی آنچه خدا نازل کرده، و به سوی پیامبر بیایید!»، می گویند: «آنچه از پدران خود یافته‌ایم، ما را بس است!» آیا اگر پدران آنها چیزی نمی دانستند، و هدایت نیافته بودند (باز از آنها پیروی می کنند)»
واذا فعلوا فـحشة قالوا وجدنا علیها ءاباءنا... «و هنگامی که کار زشتی انجام می دهند می گویند: «پدران خود را بر این عمل یافتیم و خداوند ما را به آن دستور داده است!» بگو: «خداوند (هرگز) به کار زشت فرمان نمی دهد! آیا چیزی به خدا نسبت می دهید که نمی دانید؟»
واذا قیل لهم اتبعوا ما انزل الله قالوا بل نتبع ما وجدنا علیه ءاباءنا... «و هنگامی که به آنان گفته شود: «از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید!»، می گویند: «نه، بلکه ما از چیزی پیروی می کنیم که پدران خود را بر آن یافتیم!» آیا حتی اگر
شیطان آنان را دعوت به
عذاب آتش فروزان کند (باز هم تبعیت می کنند)»
واذا تتلی علیهم ءایـتنا بینـت قالوا ما هـذا الا رجل یرید ان یصدکم عما کان یعبد ءاباؤکم وقالوا ما هـذا الا افک مفتری وقال الذین کفروا للحق لما جاءهم ان هـذا الا سحر مبین. «و هنگامی که آیات روشنگر ما بر آنان خوانده می شود، می گویند: «او فقط مردی است که می خواهد شما را از آنچه پدرانتان می پرستیدند بازدارد!» و می گویند: «این جز
دروغ بزرگی که (به خدا) بسته شده چیز دیگری نیست!» و کافران هنگامی که
حق به سراغشان آمد گفتند: «این، جز افسونی آشکار نیست!»
بل قالوا انا وجدنا ءاباءنا علی امة وانا علی ءاثـرهم مهتدون• قـل او لو جئتکم باهدی مما وجدتم علیه ءاباءکم قالوا انا بما ارسلتم به کـفرون. «بلکه آنها می گویند: «ما نیاکان خود را بر آئینی یافتیم، و ما نیز به پیروی آنان هدایت یافته ایم.» • .... • (پیامبرشان) گفت: «آیا اگر من آیینی هدایت بخش تر از آنچه پدرانتان را بر آن یافتید آورده باشم (باز هم انکار می کنید)؟!» گفتند: «(آری،) ما به آنچه شما به آن فرستاده شده اید کافریم!»
شراب خواری در میان مردم جاهلیت رواج داشت.
یسـلونک عن الخمر والمیسر قل فیهما اثم کبیر... واثمهما اکبر من نفعهما... «درباره
شراب و
قمار از تو سؤال می کنند، بگو: «در آنها
گناه و زیان بزرگی است و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بردارد (ولی) گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو می پرسند چه چیز
انفاق کنند؟ بگو: از ما زاد نیازمندی خود.» اینچنین خداوند آیات را برای شما روشن می سازد، شاید اندیشه کنید!»
یـایها الذین ءامنوا انما الخمر والمیسر والانصاب والازلـم رجس من عمل الشیطـن فاجتنبوه... «ای کسانی که ایمان آورده اید! شراب و قمار و بتها و ازلام (نوعی
بخت آزمایی)، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید.»
قل انما حرم ربی الفوحش ماظهر منها ومابطن والاثم والبغی بغیر الحق وان تشرکوا بالله ما لم ینزل به سلطـنـا وان تقولوا علی الله ما لاتعلمون. «بگو: «خداوند، تنها اعمال زشت را، چه آشکار باشد چه پنهان،
حرام کرده است و (همچنین) گناه و ستم بناحق را و اینکه چیزی را که خداوند دلیلی برای آن نازل نکرده،
شریک او قرار دهید و به خدا مطلبی نسبت دهید که نمی دانید.»
(از
امام کاظم علیه‌السّلام درباره «الاثم» سؤال شد. حضرت در پاسخ فرمود: مقصود از آن، شراب است.)
(گفتنی است که آیه ۳۳
سوره اعراف، خطاب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به کافران زمان خود می‌باشد که چنین
گناهان و محرماتی در میانشان رواج داشته است.)
ومن ثمرت النخیل والاعنـب تتخذون منه سکرا ورزقـا حسنـا ان فی ذلک لایة لقوم یعقلون. «و از میوه‌های درختان
نخل و
انگور،
مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‌گیرید در این، نشانه روشنی است برای جمعیتی که اندیشه می کنند.»
مردم، در عصر جاهلیت در
گمراهی آشکار بودند.
لیس علیکم جناح ان تبتغوا فضلا من ربکم فاذا افضتم من عرفـت فاذکروا الله عند المشعر الحرام واذکروه کما هدکم وان کنتم من قبله لمن الضالین. «گناهی بر شما نیست که از فضل پروردگارتان (و از منافع اقتصادی در
ایام حج) طلب کنید (که یکی از منافع حج، پی ریزی یک
اقتصاد صحیح است). و هنگامی که از «عرفات»
کوچ کردید، خدا را نزد «
مشعر الحرام» یاد کنید! او را یاد کنید همان طور که شما را هدایت نمود و قطعا شما پیش از این، از گمراهان بودید.».
. وان کانوا من قبل لفی ضلـل مبین. «خداوند بر مؤمنان
منت نهاد (نعمت بزرگی بخشید) هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را
پاک کند و کتاب و
حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن، در
گمراهی آشکاری بودند.»
قد خسر الذین قتلوا اولـدهم سفهـا بغیر علم وحرموا ما رزقهم الله افتراء علی الله قد ضلوا وما کانوا مهتدین. «به یقین آنها که فرزندان خود را از روی
جهل و
نادانی کشتند، گرفتار خسران شدند (زیرا) آنچه را خدا به آنها روزی داده بود، بر خود تحریم کردند و بر خدا
افترا بستند. آنها گمراه شدند و (هرگز) هدایت نیافته بودند.»
هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم ءایـته ویزکیهم ویعلمهم الکتـب والحکمة وان کانوا من قبل لفی ضلـل مبین. «و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می خواند و آنها را
تزکیه می کند و به آنان کتاب (
قرآن) و
حکمت می آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۴۴۶، برگرفته از مقاله «اوصاف مردم جاهلیت».
