انواع خطابی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
انواع خطابی به معنای قوانین کلی و مرجع
استنباط مواضع
خطابه است.
آن دسته از
قضایا و قوانین کلی که
مقدمات خطابه از آنها سرچشمه می‌گیرد دو گونه است:
۱. آنکه بدون تصرف و تغییر می‌تواند جزء
قیاس خطابی قرار گیرد. این دسته را «انواع» می‌گویند. البته انواع در خطابه، غیر از اصطلاح انواع در
جدل است، و آنچه در جدل به منزله «موضع» است در اینجا نوع نامیده می‌شود.
۲. آنکه بعد از تصرف یا انضمام امر دیگری جزء قیاس خطابی قرار می‌گیرد. این دسته را «مواضع» می‌گویند.
خطابه، اصنافی دارد:
۱.
منافرات؛
۲.
مشاورات؛
۳.
مشاجرات.
علاوه بر انواع مشترک، هر صنفی متناسب با خود، انواع و قواعد کلیه مخصوص به خود دارد که باید خطیب از آنها به خوبی آگاه باشد و هنگام نیاز از آنها استفاده کند.
انواع خطابی را این‌گونه تعریف کرده‌اند: قوانینی که مواضع خطابه از آنها استنباط می‌شود.
به عبارت دیگر، نوع، هرگونه قانون کلی است که مقدمات خطابیه از آن استخراج می‌شود. مثلاً نقل حکمی از ضدی به
ضد دیگر، نوعی از انواع باب خطابه است، چون مشتمل بر مواضع بسیاری است که خطیب را به مطلوب خطابی خود می‌رسانند. یکی از مواضعی که از این نوع استخراج می‌شود آن است که اگر خالد دشمن است پس سزاوار بدی است، و برادر خالد از آنجا که دوست است؛ پس شایسته نیکی است. این مثال، موضعی از مواضع نوع است و
قاعده کلیه، نقل حکم از ضدی (دشمن) به ضد دیگر (دوست) است.
این قوانین را به اعتبار این که مفید ظن‌اند از
مبادی خطابه شمرده‌اند و اگر در پاره‌ای موارد افاده
جزم کنند، می‌شود آنها را در جدل نیز به کار گرفت.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
(۱)
مظفر، محمدرضا، المنطق. (۲) ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
(۳)
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. (۴) مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
(۵)
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «انواع (خطابه)»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۱۵.
