انوار الفقاهة - کتاب البیع (لمکارم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« أنوار الفقاهة في أحكام العترة الطاهرة: كتاب البيع» تقريرات درس خارج فقه
آیت الله ناصر مکارم شیرازی در موضوع
معاملات، به ويژه در زمينه بيع است كه توسط مدرسه علميه
امام علی بن ابی طالب علیه السلام در
قم ، در سال ۱۴۲۵ ق براى نخستين بار منتشر شد. فهرست منابع مورد استفاده نگارنده در پاورقى آمده است.
با توجه به اهميت مقوله
بیع و تجارت و ابعاد اجتماعى آن سعى شده است
مسائل مستحدثه فقهى در باب بيع و
معاملات مربوط به آن تبيين گردد و ابعاد فقهى مسئله كه مبتلابه هم مى‌باشد مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.
به روش
فقه استدلالی به نگارش درآمده و ديدگاه‌هاى فقهاى بزرگ مانند
شیخ مرتضی انصاری در آن منعكس شده و با
استناد به ادله قرآنى و روايى مباحث ارائه گرديده است.
نگارنده نخست تعريفى از بيع در لسان فقها ارائه كرده و معانى مختلف بيع و لوازم آن را بيان نموده است.
آنگاه به تبيين
شرايط معاطات و فرق آن با بيع پرداخته و اقسام معاطات و جريان داشتن معاطات در ساير عقود را بررسى نموده و ادله
صحت معاطات و همچنين ادله قائلان به
ابطال آن را جداگانه مطرح كرده است. از ديدگاه مؤلف
معامله معاطاتى صحيح و براساس ادله عمومى
معاملات مانند اصاله‌اللزوم و دليلهاى قرآنى و روايى،
عمل به مفاد آن لازم است. وى همچنين همه احكام
معاملات از جمله
خیار ،
شرايط صحت معامله و... را در مورد معاطات نيز جارى مى‌داند.
در قسمت بعدى كتاب، نگارنده به
شرائط عقد بيع و الفاظ آن اشاره نموده و موارد صيغه و الفاظ خاص براى انشاء بيع، اعم از الفاظ
ایجاب و قبول را بررسى كرده است. وى عربى بودن عقد بيع و يا عدم آن، ماضى بودن( زمان گذشته) بودن الفاظ صيغه عقد بيع، تقديم صيغه ايجاب بر قبول، موالات( پشت سر هم بودن الفاظ) در عقد بيع، معتبر بودن و لزوم تنجيز در عقد بيع، تطابق ايجاب و
قبول در عقد بيع، صلاحيت متعاقدين در انشاء عقد بيع و
اختلاف متعاقدين در بيع از لحاظ مسئله
اجتهاد و
تقلید را به طور مفصل بررسى كرده است.
در مبحث بعدى كتاب نگارنده به احكام فساد عقد بيع و لوازم آن
اشاره نموده و امورى مانند مسئله
ضمان ( ضامن بودن بايع و مشترى) در صورت فساد عقد، وجود ردّ كالا در صورت
باطل بودن عقد بيع، رسيدگى به اختلاف قيمت كالاهاى قيمى و مثلى براساس گذشت زمان، عدم امكان بازگشت كالا و تهيه نمودن مثل آن و پرداخت قيمت آن، مسئله رشد قيمت كالاى معيوب يا از بين رفته در صورت باطل بودن عقد بيع، فورى بودن وجوب بازگرداندن كالا در صورت فساد عقد بيع و ساير لوازم و تبعات فساد عقد را مورد بررسى قرار داده است.
در ادامه تحت عنوان
شرايط متعاقدين شروطى مانند: بلوغ متعاقدين و رشد فكرى آنها، قصد جدى
معامله داشتن، تعيين مالك و ملكيت، رضايت از عقد و
اختیار داشتن مورد بحث قرار گرفته است.
به دنبال آن به بحث درباره
عقد فضولی در بيع پرداخته شده و ادله
صحت چنين عقدى بررسى گرديده است. نگارنده به رواياتى استناد مى‌كند كه در آنها به
صحت عقد فضولى در
نکاح و ساير عقود تصريح شده است. وى در عين حال به ادله قائلين به
بطلان عقد فضولى اشاره كرده و آنها را نقد مى‌كند و
شرايط انعقاد عقد بيع به صورت فضولى را بيان مى‌نمايد. در همين زمينه نگارنده به مبانى مختلف
اجازه و الفاظ اجازه در عقد بيع فضولى اشاره مى‌نمايد و مبناى كاشفيت در عقد فضولى و
شرايط مجيز( اجازه‌دهنده) را بيان مى‌كند.
در ادامه
احکام رد عين( كالا) در صورت فساد عقد بيع و يا در صورت غصب مال يا ضرر مشترى يا بايع، بيان شده و احكام فقهى اختلاف بين بايع و مشترى نيز توضيح داده شده است.
بيان مطالبى درباره بيع كالاى مملوك و غيرمملوك،
شرايط اولیای عقد مانند پدر و جد پدرى و لزوم
عدالت آنها از مباحث ديگر كتاب است.
در بخش ديگر، نگارنده به تناسب مباحث اجتماعى و فقه
معاملات به بحث درباره
ولایت فقیه و مناصب، اختيارات و وظائف او پرداخته و مراتب
ولایت فقيه در گرفتن
خمس ،
زکات ، ماليات، هزينه كردن
انفال و اجراى حدود شرعى را بررسى نموده است. وى براى اثبات ولايت
فقیه به برخى از رواياتى كه شئون حكومتى فقيه در عصر
غیبت در آنها مورد اشاره قرار گرفته، پرداخته و ادله عقلى و نقلى اثبات ولايت فقيه را بررسى كرده است.
بیعت كردن با ولى فقيه، عناوين ثانويه در
فقه و اختيارات فقيه در وضع
احکام ثانویه ، ابعاد و
اعمال ولايت توسط فقيه در امور شرعى و اجتماعى و حكومتى و مسئله ولايت داشتن امام معصوم عليه السلام در اموال، انفس و امور تكوينى و مباحثى در خصوص ولايت داشتن عدول از مؤمنين( مؤمنان عادل) از مندرجات ديگر اين پژوهش فقهى است.
انوار الفقاهة - کتاب البیع نویسنده:آیت الله ناصر مکارم شیرازی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
