امّت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمَّت یا
أُمَّة ( به همزه مفتوح و میم مشدد مفتوح) از
واژگان قرآن کریم به معنی
جماعتی است كه وجه و قصد مشترک دارند.
جمع این ماده
أُمَم (به همزه مضموم و فتح میم) است.
أُمَّت یا
أُمَّة به معنی
جماعتی است كه وجه مشترک دارند، امّ در لغت به معنى قصد است. گويند: «أَمَّهُ: أى قَصَدَهُ»
(آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ) یعنی: «قاصدان خانه خدا.»
بنابراين، امّت به كسانى گفته می‌شود كه قصد مشترک و نظر مشترک دارند.
راغب گويد: امّت هر
جماعتى است كه یک چيز مثل
دین يا زبان و يا مكان آن‌ها را
جمع كند.
در این بخش به کاربردهای امت در
قرآن کریم اشاره می‌کنیم:
در
آیه:
(كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها) (هر زمان كه گروهى وارد مى‌شوند، گروه همسان خود را
لعن مى‌كنند.)
منظور اشتراک در
کفر و
شرک است.
در آيه:
(إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ) (
ابراهیم به تنهايى امّتى بود مطيع فرمان خدا؛ )
ابراهيم به تنهایى يک أُمَّت شمرده شده، گفته‌اند: او امّتى بود كه فقط يك فرد داشت زيرا كه آن روز فقط او
موحّد بود.
راغب گويد: يعنى او در
عبادت خدا در مقام يک
جماعت بود گويند: فلانى به تنهایی يک
قبیله است.
ابن اثیر در
نهایه نقل می‌كند: درباره
قسّ بن ساعده آمده:
«يَبْعَثُ يَوْمَ الْقِيمَةِ أُمَّةً وَاحِدَةً.» در آيه:
(وَ قالَ الَّذی نَجا مِنْهُما وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) يعنى: «آن كه از دو نفر زندانى نجات يافته بود و بعد از مدّتى
یوسف را ياد آورد، گفت: الخ.»
امّت را مدّت
معنى كرده‌اند. شايد از جهت يكنواخت بودن روزها و سال‌هاى گذشته، به آن ها امّت اطلاق شده است.
راغب گويد:
(وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) يعنى بعد از گذشتن اهل يک زمان يا اهل يک دين، يوسف را ياد آورد، اين معنى به نظر قوى می‌آید.
أُمَم جمع أمّت است، آيه:
(وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ) (هيچ جنبنده‌اى در زمين و هيچ پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند، نيست مگر اين‌كه امّت‌هايى همانند شما هستند.)
صريح است در اين كه جنبندگان و طيور داراى تشكيلات و نظامات هستند و در زندگى اهداف مشترک و مقررات مخصوصى دارند.امروز، اين مسئله كاملاً روشن شده است، نظام زندگى كه ميان مورچه‌ها، موريانه‌ها، ماهيان و غير آن‌ها برقرار است واقعاً مايه اعجاب می‌باشد و آيه فوق، بسيار قابل دقّت است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «امه»، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹.
