امّت (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمَّت یا
أُمَّة (به ضم الف و فتح و تشدید میم) یکی از مفردات
نهج البلاغه، به معنای گروه و جماعت متشکل می‌باشد که در بیان
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه‌اش به
مالک اشتر، معرفی لشکر
ابلیس و در خطابش به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پس از دفن
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها)، این کلمه، مورد استفاده قرار گرفته است.
أُمَّت یا
أُمَّة به معنای گروه و جماعت متشکل آمده است؛ این کلمه از «امّ» به معنی قصد است.
راغب در
مفردات گوید: امّت هر جماعتی است که یک چیز، آن‌ها را متحد کند.
مانند:
دین یا زبان یا مکان مثلاً: در آیه‌ی «قالَ ادْخُلُوا فِی اُمَمٍ قَدْ»
وجه مشترک
شرک و
کفر است.
• این کلمه در نهج البلاغه پیوسته در معنی فوق به کار رفته است.
در میان
خطبه‌ها و
نامه‌های نهج البلاغه حضرت امیر (علیه‌السلام) در مواردی از کلمه استفاده نموده است که عبارتند از:
آن حضرت (علیه‌السلام) در فرمان مالک چنین فرموده است: «فانّی سمعت رسول الله صلی اللّه علیه و آله و سلّم یقول فی غیر موطن: «لن تقدّس امّة لا یؤخذ للضعیف فیها حقّه من القوی غیر متتعتع؛
هرگز پاک نشود امّتی که حق ضعیف در آن بدون زحمت از قوی گرفته نشود.»
و در رابطه با
اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌فرماید: «لا یقاس بآل محمد (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) من هذه الامّة احد؛
کسی از امّت اسلامی به آل محّمد (علیهم‌السّلام) قیاس نمی‌شود.»
امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر درباره‌ی ابلیس فرموده‌اند: «فان له من کل امّة جنودا و اعوانا و رجلا و فرسانا؛
برای
شیطان از هر امتی لشکریان و یاران و پیادگان و سواران است.» یعنی فریبکاران هر امت یاران شیطانند، مرا از پیادگان و سواران چنان‌که در
قرآن مجید نیز آمده، ظاهرا آن‌هایی هستند که تند یا کند فریب می‌دهند.
و بعد از دفن فاطمه (علیهاالسّلام) خطاب به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین فرمود: «و ستنّبئک ابنتک بتضافر امتّک علی هضمها؛
به زودی دخترت به تو خبر می‌دهد از اجتماع امت تو به
ظلم او.» معلوم است که امام (علیه‌السلام) از ظلم امّت می‌نالد.
• جمع امّة، امم است چنان‌که آن حضرت فرموده است: «و لقد اصبحت الامم تخاف ظلم رعاتها و اصبحت اخاف ظلم رعیّتی؛
امت‌ها همه از ظلم حاکمان خود می‌ترسند ولی من در حدّی قرار گرفته‌ام که از ظلم رعیّت خود می‌ترسم.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «امّه»، ص۷۶-۷۷.
