الفوائد المشوق الی علوم القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الفوائد المشوق الی علوم القرآن و علم البیان» تالیف شمس الدین ابو عبدالله محمد بن ابی بکر معروف به
ابن القیم کتاب پیرامون موضوع
علم فصاحه و
بلاغت (معانی و بیان) نوشته شده که مؤلف آن مسائل مربوط به دانش معانی و بیان را از قبیل:
حقیقت و
مجاز تشبیه ،
استعاره ،
التفات ،
کنایه و... به صورت مفصل همراه با استفاده از
آیات قرآنی و
شعر عربی، تشریح نموده است.
در حقیقت این کتاب دربردارنده مسائلی است که چهره از اعجاز بیانی قرآن برداشته، محاسن و زیبایی‌های کلام
خدا را نشان می‌دهد، و لذا وی در بخش پایانی کتاب در چند فصل جداگانه مساله
اعجاز قرآن را مورد
اشاره قرار داده، دیدگاههای پیرامون وجوه
اعجاز را مورد
نقد و بررسی قرار می‌دهد. از آنجا که مطالب این کتاب مربوط به شگفتیهای کلام خدا یعنی
قرآن مجید است- مطالعه آن برای کلیه قرآن پژوهان بسیار مفید و چه بسا الزامی است.
مطالب کتاب شامل دو فن و چهار فصل می‌باشد که فهرست مطالب آن به قرار زیر است:
پیرامون
فصاحت و
بلاغت شامل بیست و چهار قسمت که برخی از آن عبارت است از: شریف فصاحت و بلاغت و تفاوت بین آن دو، اقسام حقیقت، اقسام مجاز شامل: استعاره، تشبیه،
تمثیل ،
ایجاز و اختصار، و تقدیم و تاخیر. و پیرامون آنچه اختصاص به
علم معانی دارد شامل هشتاد و چهار قسمت که بعضی از آن عبارت است از:
تشابه ،
تکمیل ،
تتمیم ،
تقسیم ،
حشو ،
التفات ، تکرار،
قسم ، مغالطه، کنایه،
توریه ،
براعة الاستهلال،
تطبیق ، استفهام،
تعجب مدح و
ذم ،
مبالغه ،
حکایت ،
استدراج و
استخدام .
آنچه مربوط به الفاظ و
علم بدیع است شامل بیست و چهار قسمت که پاره‌ای از آن عبارت است از:
تهذیب ، انسجام، اشتقاق،
الحل و العقد ، تضمین المزدوج، تسمیط، توشیح، مخالفت، لزوم ما لا یلزم، تقویف، و رد العجز علی الصدر فصل اول در واژه شناسی قرآن،
سوره و
آیه فصل دوم در اعجاز قرآن فصل سوم: در شرایط اعجاز فصل چهارم در خطابات قرآن.
۱- در هر موضوعی که وارد می‌شود ابتدا آن را تعریف، سپس وجه اشتقاق آن را معین و در پایان، اقسام آنرا بیان می‌نماید. ۲- برای توضیح هر کدام از اقسام موضوعات، از آیات قرآن و نیز از اشعار عربی استفاده می‌نماید ۳- در فن اول- فصاحت و بلاغت را تعریف و تفاوت آن دو را بیان نموده آنگاه به
حقیقت و مجاز را نیز تعریف، اقسام آنها را ذکر و در ادامه اقسام مجاز بیست و چهارگانه قرآن را توضیح داده و برای هر کدام، از آیات مثال می‌زند ۴- در همین فن ذیل بحث زیاده در بناء: بیان می‌نماید که اگر دو کلمه باشد که از نظر بناء یکی باشند ولی حروف یکی زیادتر از دیگری باشد کلمه‌ای که حروف آن زیادتر است معنای آن
ابلغ و رساتر است از دیگری مانند در واژه «مقتدر» و «قادر» ۵- در فصل دوم از مطالب پایانی: پیرامون اعجاز قرآن از جهت الفاظ و اینکه الفاظ قلیل آن دارای معانی کثیری می‌باشند سخن گفته و اقوال علماء را در این باره مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.
کتاب یک جلد، متن آن عربی، دارای ۴۰۷ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: معمولی ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: گالینگور ۴- نوبت چاپ: دوم ۵-
تاریخ انتشار:
سال ۱۴۰۸ هجری قمری ۶- ناشر: دار الکتب العلمیة- بیروت-
لبنان ۷- دارای فهرست موضوعات کتاب ۸- نام کتاب: الفوائد المشوق الی علوم القرآن ۹- نام مؤلف: شمس الدین ابو عبدالله محمد بن ابی بکر معروف به ابن قیم.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
