الفروق فی اللغة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الفروق فی اللغة» اثر
ابو هلال عسکری ، در موضوع لغت و در یک جلد به
زبان عربی منتشر شده است. مولف لغاتی که معمولا مترادف هستند ولی دارای اختلاف جزیی بوده را مطرح، و در مورد آن صحبت کرده است؛ مانند اختلاف بین معنای علم و معرفت.
انگیزه نویسنده از تالیف کتاب جمع آوری کلمات هم معنا در موضوعات مختلف و بیان فرق‌های آنان است تا اینکه محقق بتواند از اشکالاتی که برایش در تحقیق پیش می‌آید دور بماند.
کتاب در اصل، نظم مشخصی نداشته و برای پیدا کردن کلمه مورد نظر، هیچ ترتیب خاصی لحاظ نشده است؛ اما در چاپ‌های جدید به این کتاب نظم الفبایی جدیدی بخشیده است و استفاده از آن را راحت تر نموده است.
مؤلف در شرح کلمات از مباحث لغوی فراتر رفته و در توضیح فرق کلمات به برخی مباحث
فقهی ،
کلامی و
تفسیری متوسل شده است.
کتاب با شرح حال مولف و آثار او به قلم عادل نویهض آغاز شده است. در مقدمه مولف نیز به انگیزه تالیف و فهرست مطالب پرداخته شده است.
کتاب مشتمل بر ۳۰ باب است که در هر باب اختلاف بین معانی الفاظ بررسی شده است. در باب اول به بیان این مطلب می‌پردازد که اختلاف عبارات و اسامی باعث اختلاف در معانی می‌شود.
در دیگر ابواب کتاب به اختصار مطالب زیر ذکر شده است:
باب دوم: فرق بین
الفاظ از حیث اسم،
لقب ، وصف، نعت، حال و. .
باب سوم: فرق بین دلالت و دلیل و استدلال و نظر و تامل و رای.
باب چهارم: فرق بین اقسام علوم (ادراک، وجدان و شعور،
مستبصر ، و
تلقین )
باب پنجم: فرق بین
حیات ، نماء، حی،
حیوان ، عیش،
روح ... و حیات و قدرت و استطاعت قوه و قدرت و... و همچنین بین این موارد با خلافشان مانند موت، قهر
باب ششم:
حاوی فرق بین قدیم، عتیف،
باقی ، دائم و...
باب هفتم: فرق بین اقسام ارادات، محبت،
شهوة ،
صداقت ...
باب هشتم: فرق بین فرد، واحد، وحدانیة، جمع، تالیف، تصنیف، نظم، ممارسة، و فرق این موارد با مخالفشان.
باب نهم: فرق بین مثال، شبیه، عدیل، نظیر، و مواری از این قبیل.
باب دهم: فرق بین
جسم و جرم، و شخص و
شبح و جثه و مواردی از این قبیل.
باب یازدهم:
حاوی فرق بین اصل و اس، و جنس و نوع و صنف و مواردی از این قبیل.
باب دوازدهم:
حاوی فرق بین قسم و حظ و نصیب، و بین سخاء و جود و
اقسام عطیات و بین غنی و مخالف این موارد من
فقر و مسکنة و...
باب سیزدهم: فرق بین
عزت و
شرف و
ریاست و بین ملک و
سلطان و دولت و تمکین و نصرت و اعانت و بین کبیر و عظیم و فرق بین
حکم و
قضاء و قدرت و تقدیر
باب چهاردهم: فرق بین انعام و
احسان و بین
نعمت و رحمت و رافت و نفع و خیر و بین
حلم و
صبرباب پانزدهم: فرق بین حفظ و رعایت و حر است و فرق بین ضمان و
وکالت و زعامت
باب شانزدهم: فرق بین هدایت و صلاح و
سداد و موارد مخالفشان از غی و
فساد .
باب هفدهم: فرق بین بین تکلیف و اختبار و فتنه و تجریب و بین لطف و توفیق و بین لطف
باب هجدهم:
حاوی فرق بین دین و ملت و طاعت و عبادت و فرض و وجوب و
حلال و مباح
باب نوزدهم: فرق بین بین ثواب و عوض، و بین عوض و بدل، و بین قیمت و ثمن، و فرق بین مخالف این موارد از
عقاب و
عذاب و الم
باب بیستم: فرق بین
کبر و تیه (تکبر) و جبریه و زهو (تکبر) و بین مخالف این موارد از قبیل تذلل و خضوع و خشوع و هون
باب بیست و یکم:
حاوی فرق بین عبث و لعب و هزل و مزاح و
استهزاء و سخریه و مخالف این موارد
باب بیست و دوم:
حاوی فرق بین بین حیله و تدبیر، و
سحر و شعبده، و مکر و کید
باب بیست و سوم:
حاوی فرق بین بین حسن و وضاءة و بهجت و
طهارت و نظافت، و مخالف این مواد از قبیل قبح و سماجه
باب بیست و چهارم:
حاوی فرق بین زمان و دهر، و اجل و مدت، و سنه و عام و مشابه این موارد.
باب بیست و پنجم:
حاوی فرق بین ناس و خلق، و
عالم و
بشر ، و وری و انام و همچنین فرق بین جماعات و ضروب قرابات، و بین صحبة و قرابة...
باب بیست و ششم:
حاوی فرق بین
اظهار و افشاء و جهر و...
باب بیست و هفتم:
حاوی فرق بین بعث و ارسال و انفاذ، و بین
نبی و
رسول و بین طلب و سؤال و روم و اقتضاء
باب بیست و هشتم: فرق بین کتب و نسخ، و بین نشور و کتاب و دفتر و
صحیفه ...
باب بیست و نهم:
حاوی فرق بین غایة الشی ء و مداه، و نهایه الشی ء و حده و آخره
باب سیم:
حاوی فرق بین اشیاء مختلف از قبیل: هبوط و
نزول ، ظعن (کوچ) و رحی، محض و خالص.
فهرست مطالب کتاب در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
