اقسام روزه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خودداری (
امساک) از
مفطرات در
روز به قصد
تقرب به
خدا را
روزه گویند. روزه از جهت حکم تکلیفی دارای اقسامی می‌باشد. عنوان
صوم در
فقه بابی مستقل است که در آن به تفصیل از
احکام روزه سخن رفته است.
روزه از جهت
حکم تکلیفی به
واجب،
مستحب،
حرام و
مکروه تقسیم شده است. و روزه
مباح به این معنا که گرفتن و نگرفتن آن با هم برابر و مساوی بوده و هیچ طرف بر دیگری
رجحان نداشته باشد نیست.
روزه‌های واجب عبارتند از: روزه
ماه رمضان؛ روزه
قضای ماه رمضان؛ روزه
کفّاره؛ روزه سومین روز
اعتکاف؛ روزه
نذر،
عهد و
یمین؛ روزه ای که به سبب
شرط ضمن عقد لازم یا
اجاره یا مانند آن بر انسان واجب شده است و روزه
پسر بزرگ‌تر برای
پدر و
مادر.
امام خمینی در حاشیه بر
عروه نسبت به عبارت سید که «صوم النذر و العهد و الیمین، و الملتزم بشرط او اجارة»
را نیز از اقسام صوم واجب ذکر کرده است اشکال نموده و می‌نویسد: «فی کون هذا و ما بعده - غیر الاخیر؛ ای الثالث من ایّام الاعتکاف - منه اشکال؛ لما مرّ من انّ المنذور لا یصیر بعنوانه واجبا»
و بر همین اساس است که در
تحریرالوسیله در بیان اقسام روزه واجب می‌فرماید: «فالواجب منه صوم شهر رمضان، وصوم الکفّارة، وصوم القضاء، وصوم دم المتعة فی الحجّ، وصوم الیوم الثالث من ایّام الاعتکاف، وصوم النذر واخویه؛ و ان کان فی عدّ صوم النذر – وما یلیه - من اقسام الصوم الواجب مسامحة.»
یعنی:
روزه واجب: روزه ماه رمضان و روزه کفّاره و روزه قضا و روزه عوض
قربانی در حج و روزه سومین روز اعتکاف و روزه نذر و عهد و یمین است، اگرچه به‌حساب‌آوردن روزه نذر و عهد و یمین جزء روزه واجب از روی مسامحه است؛ پس در واقع آنچه وجوب متوجه آن است عنوان «
وفای به نذر» است که در خارج بر
منذور انطباق می‌یابد، و همین‌طور است در
عهد و
یمین، متعلق همه آنها بر همان حکم که قبل از تعلق نذر و عهد و یمین به آن، بوده باقی است.
روزه مستحب سه نوع است؛
بدین معنا که روزه به خودی خود امری
راجح و
محبوب خدای متعال است، مانند روزه تمامی ایّام
سال، جز روزهایی که روزه در آنها حرام است؛
مانند روزه برای طلب باران؛
مانند روزه سه روز در هر ماه- که بنابر
قول مشهور، پنج شنبه اوّل و آخر و چهارشنبه اوّل دهه دوم
ماه است؛ روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه (
ایّام البیض) بنابر قول مشهور؛ روز
میلاد رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و آله (هفده یا دوازدهم ربیع الاوّل)؛ روز
عید غدیر (هیجدهم
ذیحجه)؛ روز
مبعث (۲۷
رجب)؛
روز دحو الارض (۲۵
ذیقعده)؛
روز عرفه برای کسی که روزه گرفتن موجب
ضعف وی در
دعا نمی‌شود؛ هر پنج شنبه و جمعه یا جمعه تنها؛ اوّل ذیحجه، بلکه اوّل تا نهم آن؛ روز
نوروز؛ روزه همه ماه
رجب و
شعبان؛ روزه‌های اوّل، سوم و هفتم محرّم، بیست و نهم
ذیقعده؛ چهارم تا نهم
شوّال و نیمه
جمادی الاولی.
روزه‌های حرام عبارتند از: روزه
عید فطر و
قربان؛ روزه
ایّام تشریق برای کسی که در
منی حضور دارد؛ روزه
یوم الشک (روز مردد بین آخر شعبان و اوّل رمضان) به نیّت ماه رمضان؛
روزه سکوت؛
روزه وصال؛ روزه
وفا به نذر
معصیت جهت
شکر؛
روزه مستحب زوجه در صورت منافات داشتن با حق
زوج یا عدم
اذن زوج و یا
نهی او، بنابر اختلاف اقوال؛ روزه مستحب
فرزند، در صورتی که موجب آزار پدر و مادر گردد؛ روزه
بیمار و هر کسی که روزه برایش
زیان دارد؛ روزه واجب در حال سفر؛ روزه مستحب
برده در صورت تنافی با حق
مولا و
روزه دهر.
مراد از
کراهت در
عمل عبادی کم بودن
ثواب آن یا مزاحم بودن با عملی
افضل و
ارجح از آن می‌باشد، مانند
روزه روز عاشورا؛ روز عرفه برای کسی که بیم ضعف از دعا دارد؛ روزه مستحب
مهمان بدون اذن
میزبان، بنابر قول برخی. بعضی آن را بدون اذن یا با نهی میزبان،
صحیح ندانسته‌اند؛ روزه فرزند بدون اذن پدر به قول برخی. بعضی در صورت عدم اذن یا نهی، آن را صحیح ندانسته‌اند؛ روزه مستحب برای کسی که به طعامی دعوت شده و روزه استحبابی در سفر به قول جمعی، جز روزه سه روز در
مدینه جهت برآمدن
حاجت.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۶۴-۱۶۶. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
