• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اطلاع - به کسر الف (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: عناوین مفردات نهج البلاغه (جلد ۲)

اِطِّلاع (به کسر الف و طاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای اشراف از بالا، آگاه شدن و ناگهانی آمدن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: طَلیعِه (به فتح طاء و کسر عین) یا طَلایِع (به فتح طاء و کسر یاء) به معنای مقدّمه و مقدّمه‌های لشکریان است که می‌خواهند از دشمنان آگاه شوند و مُطَّلَع (به ضم میم و فتح طاء و لام) به معنای پرشدن شی‌ء آمده است. حضرت علی (علیه‌السلام) هنگام شبیخون بسر بن ارطاة و نصیحت درباره آخرت و ... از این واژه استفاده نموده است.


اِطِّلاع
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۸۰.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۳۶۹.    
از باب افتعال به معنای اشراف از بالا و آگاه شدن و ناگهانی آمدن آمده است. در لغت آمده: «اِطَّلَعَ فُلان عَلَینا: اَتانا فُجْأةً»
[۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۳۸۴.    


• امام (صلوات‌الله‌علیه) آنگاه که بسر بن ارطاة از جانب معاویه به یمن شبیخون زد، حضرت فرمود: «أُنْبِئْتُ بُسْراً قَدِ اطَّلَعَ الَيمنَ»
[۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۳، خطبه ۲۵.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۶۰، خطبه ۲۵.    
[۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۷، خطبه ۲۵.    
«خبردار شدم که «بسر» به یمن شبیخون زده است.»
[۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱.    
[۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶.    
(شرح‌های خطبه:
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۳.    
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۸۹.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۳۵۶.    
[۱۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۳۳۲.    
)
«طلیعه - طلایع» مقدّمه و مقدّمه‌های لشکریان است که می‌خواهند از دشمنان آگاه شوند.
[۱۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۳۸۴.    

چنانکه در نامه ۱۱ آمده است: «وَاعْلَمُوا أَنَّ مُقَدِّمَةَ الْقَومِ عُيُونُهُمْ، وَعُيُونَ الْمُقَدِّمَةِ طَلاَئِعُهُمْ.»
[۱۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، نامه ۱۱.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۴، نامه ۱۱.    
[۱۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۷۱، نامه ۱۱.    
(آگاه باشيد! مقدّمه لشكر چشم‌هاى لشكرند و چشم‌هاى مقدّمه طلايه‌داران و پيشاهنگانند.)
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۷۹.    
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۴۴.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۴۷.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۱۶۰.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۷۴.    
[۲۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۹۰.    
)
«طلاع» (مثل کتاب) پرشدن شی‌ء. «طِلَاعُ الأرض: ملؤها»
[۲۳] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۳۶۹.    

به اهل مصر موقع ارسال مالک اشتر نوشت: «إِنِّي وَاللهِ لَوْ لَقِيتُهُمْ وَاحِداً وَهُمْ طِلاَعُ الاَْرْضِ كُلِّهَا مَا بَالَيْتُ وَلاَ اسْتَوْحَشْتُ»
[۲۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، نامه ۶۲.    
[۲۵] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۳۱، نامه ۶۲.    
[۲۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵۲، نامه ۶۲.    
«به خدا قسم اگر من یک تنه دشمنان را ملاقات کنم در حالی‌که آنها همه زمین را پر کرده‌اند، باک ندارم و وحشت نمی‌کنم.»
[۲۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۰۷.    
[۲۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۷.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۹.    
[۳۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۲۴۰.    
[۳۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۳۶۱.    
[۳۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۲۲۵.    
)
«مطّلع» به صیغه مفعول: چیزی‌که می‌آید.
[۳۳] جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۳، ص۱۲۵۴.    
و نیز به معنی محل اشراف از بالاست. «مُطَّلَعُ: مَوضِعُ الاطِّلَاعِ من إشْرافٍ إِلَى انحِدارٍ»
[۳۴] جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۳، ص۱۲۵۴.    
[۳۵] زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۲۱، ص۴۵۳.    

درباره نصیحت فرموده: «وَقَبْلَ بُلُوغِ الْغَايَةَ مَا تَعْلَمُونَ مِنْ ضِيقِ الاَْرْمَاسِ، وَشِدَّةِ الاِْبْلاَسِ، وَهَوْلِ الْمُطَّلَعِ، وَرَوْعَاتِ الْفَزَعِ»
[۳۶] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۳۸، خطبه ۱۹۰.    
[۳۷] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۵۴، خطبه ۱۸۵.    
[۳۸] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۱، خطبه ۱۹۰.    
(پيش از فرا رسيدنش خويش را مهيّا كنيد، براى آنچه آگاهى داريد از: تنگى قبرها، شدت غم و اندوه، ترس از قیامت، بيم‌هاى مكرّر.)
[۳۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۳۷.    
[۴۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۵۲.    
(شرح‌های خطبه:
[۴۱] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۵۷.    
[۴۲] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۰۱.    
[۴۳] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۹۵.    
[۴۴] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۱۲.    
) منظور از مطّلع شاید برزخ باشد که انسان از آن به آخرت اشراف دارد و یا حالت مرگ که مشرف به برزخ است. «ارماس» قبرها. «ابلاس» حزن یا حرمان و خذلان است.

تعداد زبادی از این ماده در «نهج البلاغه» آمده است.

۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۸۰.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۳۶۹.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۳۸۴.    
۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۳، خطبه ۲۵.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۶۰، خطبه ۲۵.    
۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۷، خطبه ۲۵.    
۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱.    
۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۳.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۸۹.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۳۵۶.    
۱۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۳۳۲.    
۱۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۳۸۴.    
۱۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، نامه ۱۱.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۴، نامه ۱۱.    
۱۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۷۱، نامه ۱۱.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۷۹.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۴۴.    
۱۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۴۷.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۱۶۰.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۷۴.    
۲۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۹۰.    
۲۳. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۳۶۹.    
۲۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، نامه ۶۲.    
۲۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۳۱، نامه ۶۲.    
۲۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵۲، نامه ۶۲.    
۲۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۰۷.    
۲۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۷.    
۲۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۹.    
۳۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۲۴۰.    
۳۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۳۶۱.    
۳۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۲۲۵.    
۳۳. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۳، ص۱۲۵۴.    
۳۴. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۳، ص۱۲۵۴.    
۳۵. ↑ زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۲۱، ص۴۵۳.    
۳۶. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۳۸، خطبه ۱۹۰.    
۳۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۵۴، خطبه ۱۸۵.    
۳۸. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۱، خطبه ۱۹۰.    
۳۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۳۷.    
۴۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۵۲.    
۴۱. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۵۷.    
۴۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۰۱.    
۴۳. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۹۵.    
۴۴. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۱۲.    


قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «اطلاع»، ج۲، ص۶۸۰.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 190 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 25 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 11 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 62 نهج البلاغه
جعبه ابزار