اصلاح خانواده (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اصلاح در برابر افساد، به معنای برطرف کردن
فساد و تباهی و انجام دادن کار شایسته است.
در قرآن کریم به لزوم کوشش
زن و
شوهر در اصلاح و حفظ کانون خانواده اشاره شده است:
و ان امراة خافت من بعلها
نشوزا او اعراضا فلا جناح علیهمآ ان یصلحا بینهما صلحا والصلح خیر..(و اگر زنى از شوهر خويش بيم ناسازگارى يا رويگردانى داشته باشد بر آن دو گناهى نيست كه از راه
صلح با يكديگر به آشتى گرايند كه سازش بهتر است ولى
بخل و بى‌گذشت بودن در نفوس حضور و غلبه دارد و اگر نيكى كنيد و پرهيزگارى پيشه نماييد قطعا خدا به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است).
این آیه شریفه حکمى را بیان مى کند که مورد استفتاء پرسش کنندگان نبود و لیکن از آنجا که با
حکم مورد استفتاءشان تناسب داشت در اینجا ذکر شده، نظیر حکمى که در آیه بعدى آمده و جمله (و لن تستطیعوا ان تعدلوا...) بیانگر آن است که آن نیز از مسائل مورد استفتاء آنان خارج بود.
و اگر شرط اصلاح را خوف
نشوز و اعراض قرار داد، نه خود آن دو را، براى این بود که
صلح موضوعش از زمانى تحقق مى‌یابد که علامت‌ها و آثار ترس آور آن تحقق یابد و سیاق
دلالت دارد بر اینکه مراد از صلح و مصالحه کردن این است که زن از بعضى حقوق زناشوئى خودش صرفنظر کند تا انس و علاقه و الفت و توافق شوهر را جلب نماید و به این وسیله از
طلاق و جدائى جلوگیرى کند و بداند که صلح بهتر است.
لزوم تعیین حکم برای اصلاح و حل اختلافات خانوادگی یکی از مواردی هست که در
قرآن کریم به آن اشاره شده است همانطور که می‌فرماید:
وان خفتم شقاق بینهما فابعثوا حکما من اهله وحکما من اهلهآ ان یریدا اصلـحا..(و اگر از جدايى ميان آن دو زن و شوهر بيم داريد پس داورى از خانواده آن شوهر و داورى از
خانواده آن زن تعيين كنيد اگر سر سازگارى دارند خدا ميان آن دو سازگارى خواهد داد آرى خدا داناى آگاه است).
قصد داوران برای ایجاد اصلاح میان زن و شوهر، سبب بهره مندی از کمک خدا برای توفیق در اصلاح می‌شود همچنانکه در قرآن می‌فرماید:
وان خفتم شقاق بینهما فابعثوا حکما من اهله وحکما من اهلهآ ان یریدا اصلـحا یوفق الله بینهمآ..(و اگر از جدايى ميان آن دو زن و شوهر بيم داريد پس داورى از خانواده آن شوهر و داورى از خانواده آن زن تعيين كنيد اگر سر سازگارى دارند
خدا ميان آن دو سازگارى خواهد داد آرى خدا داناى آگاه است).
در کافى به سند خود از
ابی بصیر از
امام صادق (علیه السلام ) روایت کرده که در
تفسیر جمله : (فابعثوا حکما من اهله و حکما من اهلها) فرمود: این دو حکم باید با زن و شوهر شرط کنند، که هر حکمى که کردند آن دو قبول کنند، اگر
حکم کردند که باید از هم جدا شوند، بپذیرند، و اگر حکم کردند باید باهم باشند بپذیرند.
اولویت رجوع شوهر به مطلقه خویش در صورت قصد اصلاح و سازگاری یکی دیگر از مواردی هست که در قرآن به آن اشاره شده است:
والمطـلقـت یتربصن بانفسهن ثلـثة قروء... وبعولتهن احق بردهن فی ذلک ان ارادوا اصلـحا..(و
زنان طلاق داده شده بايد مدت سه پاكى انتظار كشند و اگر به خدا و روز بازپسين
ایمان دارند براى آنان روا نيست كه آنچه را خداوند در رحم آنان آفريده پوشيده دارند و شوهرانشان اگر سر آشتى دارند به بازآوردن آنان در اين مدت سزاوارترند و مانند همان وظايفى كه بر عهده
زنان است به طور شايسته به نفع آنان بر عهده مردان است و مردان بر آنان درجه برترى دارند و
خداوند توانا و حكيم است).
در این بخش از
احکام طلاق و یا آنچه مربوط به آن است بیان مى شود و در مجموع پنج حکم در آن بیان شده:
نخست درباره عده مى فرماید:
زنان مطلقه باید به مدت سه بار پاک شدن انتظار بکشند (و المطلقات یتربصن بانفسهن ثلثة قروء).
قروء جمع قرء (بر وزن قفل) هم به معنى عادت ماهیانه و هم پاک شدن از آن گفته شده، ولى این دو معنى را مى توان در یک مفهوم کلى جمع کرد و آن انتقال از یکى از دو حالت به حالت دیگر است،
راغب در مفردات معتقد است که قرء در
حقیقت ،
اسم براى داخل شدن از حالت
حیض به پاکى است، و چون هر دو عنوان در آن مطرح است گاهى بر حالت حیض و گاهى به پاکى اطلاق مى‌شود، از بعضى از
روایات و بسیارى از کتب لغت نیز استفاده مى‌شود که قرء به معنى جمع است و چون در حالت پاکى زن خون عادت در وجود او جمع مى‌شود، این واژه به پاکى اطلاق شده است، به هر حال در روایات متعددى، تصریح شده که منظور از ثلثة قروء که حد
عده است سه مرتبه پاک شدن زن از
خون حیض است.
دعا به عنوان یک عامل از عوامل مؤثر در اصلاح
ذریه برشمرده شده است:
و وصینا الانسـن بولدیه... قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک... واصلح لی فی ذریتی..(و
انسان را نسبت به پدر و مادرش به احسان سفارش كرديم مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل
رنج او را به دنيا آورد و باربرداشتن و از شيرگرفتن او سى ماه است تا آنگاه كه به رشد كامل خود برسد و به چهل
سال برسد مى‌گويد پروردگارا بر دلم بيفكن تا نعمتى را كه به من و به پدر و مادرم ارزانى داشته‌اى سپاس گويم و كار شايسته‌اى انجام دهم كه آن را خوش دارى و فرزندانم را برايم شايسته گردان در حقيقت من به درگاه تو
توبه آوردم و من از فرمان‌پذيرانم).
عده طلاق ، فرصتی مناسب برای اصلاح میان زن و شوهر می‌باشد همچنانکه در قرآن می‌فرماید:
والمطـلقـت یتربصن بانفسهن ثلـثة قروء... وبعولتهن احق بردهن فی ذلک ان ارادوا اصلـحا..(و
زنان طلاق داده شده بايد مدت سه پاكى انتظار كشند و اگر به خدا و روز بازپسين
ایمان دارند براى آنان روا نيست كه آنچه را
خداوند در رحم آنان آفريده پوشيده دارند و شوهرانشان اگر سر آشتى دارند به بازآوردن آنان در اين مدت سزاوارترند و مانند همان وظايفى كه بر عهده
زنان است به طور شايسته به نفع آنان بر
عهده مردان است و مردان بر آنان درجه برترى دارند و خداوند توانا و حكيم است).
مسؤولیت بیش تر خویشاوندان زن و شوهر در اصلاح امور آنان یکی دیگر از مواردی می‌باشد که در
قرآن به آن سفارش شده است آنجاکه می‌فرماید:
وان خفتم شقاق بینهما فابعثوا حکما من اهله وحکما من اهلهآ ان یریدا اصلـحا..(و اگر از جدايى ميان آن دو زن و شوهر بيم داريد پس داورى از خانواده آن شوهر و داورى از خانواده آن
زن تعيين كنيد اگر سر سازگارى دارند خدا ميان آن دو سازگارى خواهد داد آرى خدا داناى آگاه است).
اصلاح میان زن و شوهر، با توفیق الهی
امکان پذیر می‌باشد: وان خفتم شقاق بینهما فابعثوا حکما من اهله وحکما من اهلهآ ان یریدا اصلـحا یوفق الله بینهمآ..(و اگر از جدايى ميان آن دو زن و شوهر بيم داريد پس داورى از خانواده آن شوهر و داورى از
خانواده آن زن تعيين كنيد اگر سر سازگارى دارند خدا ميان آن دو سازگارى خواهد داد آرى خدا داناى آگاه است).
موعظه ، ترک همخوابی و تنبیه، از راههای اصلاح
زنان ناشزه محسوب می‌شوند همانطور که در
قرآن کریم به آن اشاره شده است:
الرجال قومون علی النسآء... والتی تخافون
نشوزهن فعظوهن واهجروهن فی المضاجع واضربوهن فان اطعنکم فلاتبغوا علیهن سبیلا ان الله کان علیا کبیرا.(مردان سرپرست زنانند به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و نيز به دليل آنكه از اموالشان خرج مى‌كنند پس
زنان درستكار فرمانبردارند و به پاس آنچه خدا براى آنان حفظ كرده اسرار شوهران خود را حفظ مى‌كنند و زنانى را كه از نافرمانى آنان بيم داريد نخست پندشان دهيد و بعد در خوابگاه‌ها از ايشان دورى كنيد و اگر تاثير نكرد آنان را ترك كنيد پس اگر شما را
اطاعت كردند ديگر بر آنها هيچ راهى براى سرزنش مجوييد كه خدا والاى بزرگ است).
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اصلاح خانواده».
