اسماعیل بن حمّاد جوهری (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اسماعیل بن حمّاد جوهری (م. ۳۹۳ق)، کاتب، لغوی و ادیب قرن چهارم هجری قمری بود. وی خطی بسیار نیکو داشت و از ذوق شعری نیز بی بهره نبود.

---

ابونصر اسماعیل بن حمّاد جوهری فارابی اُتراری، اهل فاراب یا همان اترار (شهری بر ساحل غربی رود سیحون واقع در نُه فرسنگی جنوب شرقی ترکستان) بود.
جوهری در جستجوی دانش به ویژه ادبیات و لغت، سختی‌های غربت را بر جان می‌خرید و سفر را بر حضر ترجیح می‌داد. وی خطی بسیار نیکو داشت و از ذوق شعری نیز بی بهره نبود. صفدی و یاقوت برخی اشعار او را نقل کرده‌اند.

---

جوهری تحصیلات خود را نزد دایی خویش، اسحاق فارابی آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل، راهی بغداد شد که در آن زمان مرکز بسیاری از علوم متداول روز بود.
او در حلقه درس ابوعلی فارسی و ابوسعید سیرافی از بزرگان علم نحو و ادب بغداد شرکت جست و ادبیات را به کمال رساند.
پس از آن برای فراگیری دانش لغت به سرزمین حجاز سفر کرد و مدتی در میان قبایل عرب از جمله دو قبیله ربیعه و مضر به سر برد و لغات را به صورت مستقیم فرا گرفت.
جوهری پس از کسب تحصیلات فراوان به خراسان بازگشت و در مسیر مراجعت، مدتی را در دامغان در محضر ابوعلی حسن بن علی، از کاتبان برجسته و بنام آن شهر به سر برد و ابوعلی وی را اکرام تمام کرد و از ادبیات و خط خوش ابونصر بهره برد و سرانجام او را با احترام کامل، روانه نیشابور کرد.
جوهری از آن پس در نیشابور اقامت گزید و با عزت و احترام زیست و به تدریس، تالیف و تعلیم خط و کتابت قرآن اشتغال داشت.
ابواسحاق صالح ورّاق را از شاگردان او دانسته‌اند.

---

بر پایه روایتی، جوهری در پایان عمر به اختلال حواس یا نوعی جنون دچار شد و به قصد پرواز بر فراز بام رفت و چون پرندگان بر زمین فرود آمد و در دم جان سپرد.
در تاریخ درگذشت او اختلاف است. یاقوت آن را ۳۸۶ هجری دانسته و قفطی ۳۹۳ و بر پایه روایتی حدود ۴۰۰ هجری نوشته است.

---

جوهری دارای آثار و تالیفاتی نیز بود که مهم‌ترین آنها صحاح اللغه است که تا کنون به صورت‌های گوناگونی شرح و نقدهای مختلف و استدراک بر آن نوشته شده یا به اختصار درآمده است. سزگین چهل نوع از اینها را ذکر کرده است.
تالیفات دیگر جوهری:

---