استغفار با توبه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استغفار (طلب
آمرزش )، از ریشه
غفران در اصل به معنای پوشیدن چیزی می‌آید که
انسان را از آلودگی نگه دارد؛ بنابراین، استغفار، درخواست
مصونیت از
عذاب با گفتار و رفتار است.
یکی از راه های جلب
رضایت خدا و
آمرزش انسان توبه از گناهان است که
سبب آمرزش گناه هان می شود.
در
سوره مائده به
تشویق خدا به
توبه توام با
استغفار اشاره شده است:
افلا یتوبون الی الله ویستغفرونه و الله غفور رحیم. «چرا به درگاه خدا
توبه نمی‌کنند و از وی
آمرزش نمی‌خواهند و
خدا آمرزنده
مهربان ست.»
نیز به طلب
آمرزش از
خدا و آن گاه توبه از گناهان در
سوره هود اشاره شده است:
ویـقوم استغفروا ربکم ثم توبوا الیه یرسل السمآء علیکم مدرارا ویزدکم قوة الی قوتکم ولاتتولوا مجرمین. «و‌ای قوم من از پروردگارتان
آمرزش بخواهید سپس به درگاه او توبه کنید (تا) از
آسمان بر شما بارش فراوان فرستد و نیرویی بر نیروی شما بیفزاید و تبهکارانه روی بر مگردانید»
و الی ثمود اخاهم صــلحا قال یـقوم اعبدوا الله... فاستغفروه ثم توبوا الیه... «و به سوی (قوم)
ثمود برادرشان
صالح را (فرستادیم) گفت‌ای قوم من
خدا را بپرستید برای شما هیچ معبودی جز او نیست او شما را از زمین پدید آورد و در آن شما را استقرار داد پس از او
آمرزش بخواهید آنگاه به درگاه او
توبه کنید که پروردگارم نزدیک (و) اجابت کننده است»
واستغفروا ربکم ثم توبوا الیه ان ربی رحیم ودود. «و از پروردگار خود
آمرزش بخواهید سپس به درگاه او
توبه کنید که پروردگار من مهربان و دوستدار (بندگان) است»
و ان استغفروا ربکم ثم توبوا الیه یمتعکم متـعا حسنا الی اجل مسمی... «و اینکه از پروردگارتان
آمرزش بخواهید سپس به درگاه او
توبه کنید (تا اینکه) شما را با بهره مندی نیکویی تا زمانی معین بهره مند سازد و به هر شایسته نعمتی از کرم خود عطا کند و اگر رویگردان شوید من از
عذاب روزی بزرگ بر شما بیمناکم»
منظور از توبه در
آیه مذکور،
ایمان است و مقصود از
استغفار ، طلب
آمرزش برای گناهان است؛
بنابراین جمع توبه و استغفار در آیه، قابل توجیه است.
مهمترین و اساسی‌ترین محتوای
قرآن یعنی
توحید و
مبارزه با
شرک را به این صورت بیان می‌کند: نخستین دعوت من این است که جز خداوند یگانه یکتا را نپرستید (الا تعبدوا الا الله).
و این نخستین تفصیل از دستورات این کتاب بزرگ است.
و دومین برنامه دعوتم این است که من برای شما از سوی او
نذیر و
بشیرم : در برابر نافرمانیها و
ظلم و
فساد و شرک و
کفر ، شما را
بیم می‌دهم، و از عکس العمل کارهایتان و مجازات الهی بر
حذر می‌دارم، و در برابر
اطاعت و پاکی و
تقوا شما را
بشارت به سرنوشتی سعادتبخش می‌دهم (اننی لکم منه نذیر و بشیر).
سومین دعوتم این است که از گناهان خویش
استغفار کنید، و از آلودگیها خود را شستشو دهید (و ان استغفروا ربکم)
و چهارمین دعوتم این است که به سوی او باز گردید و پس از شستشوی از
گناه و پاک شدن در سایه استغفار، خود را به
صفات الهی بیارائید که بازگشت به سوی او چیزی جز اقتباس از صفات او نیست (ثم توبوا الیه).
در واقع چهار مرحله از مراحل مهم دعوت به سوی
حق در ضمن چهار جمله بیان شده است که دو قسمت آن جنبه عقیدتی و زیر بنائی دارد، و دو قسمت جنبه عملی و رو بنائی : قبول اصل
توحید و مبارزه با شرک و قبول رسالت پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- دو اصل اعتقادی است.
و شستشوی از گناه و تخلق به صفات الهی که سازندگی را به تمام معنی از نظر عمل در بر دارد، دو دستور عملی
قرآن است، و اگر درست بیندیشیم تمام محتوای قرآن در این چهار بخش خلاصه می‌شود، این فهرستی است برای همه قرآن و برای تمام محتوای این سوره.
سپس نتیجه‌های عملی موافقت یا مخالفت با این چهار دستور را چنین بیان می‌کند:
هر گاه به این برنامه‌ها جامه عمل بپوشانید خداوند تا پایان عمر شما را از زندگانی سعادتبخش این دنیا بهره مند و متمتع می‌سازد (یمتعکم متاعا حسنا الی اجل مسمی).
و از آن بالاتر اینکه به هر کس به اندازه کارش، بهره می‌دهد و تفاوت مردم را در چگونگی عمل به این چهار اصل به هیچوجه نادیده نمی‌گیرد، بلکه به هر صاحب فضیلتی به اندازه فضیلتش عطا می‌کند (و یؤت کل ذی فضل فضله).
و اما اگر راه مخالفت را پیش گیرید، و در برابر این دستورهای چهارگانه عقیدتی و عملی سرپیچی کنید، من از
عذاب روز بزرگی بر شما بیمناکم همان روز که در دادگاه بزرگ
عدل الهی حضور می‌یابید (و ان تولوا فانی اخاف علیکم عذاب یوم کبیر).
به هر حال بدانید که هر کس باشید، و در هر مقام و منزلتی قرار گیرید، سرانجام بازگشت همه شما به سوی خدا است (الی الله مرجعکم).
و این جمله اشاره به اصل پنجمی از اصول تفصیلی
قرآن یعنی مساله
معاد و
رستاخیز است.
اما هیچگاه فکر نکنید که
قدرت شما در برابر قدرت خدا اهمیتی دارد، یا می‌توانید از فرمان او، و دادگاه عدالتش فرار کنید، و نیز تصور نکنید که او نمی‌تواند استخوانهای پوسیده شما را بعد از مرگ جمع آوری کند، و لباس
حیات و زندگی نوینی بر آن بپوشاند چرا که او بر همه چیز قادر و تواناست (و هو علی کل شیی ء قدیر).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۷۵، برگرفته از مقاله «استغفار با توبه».
