استخدام (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استخدام، ذکر
لفظ دارای چند معنا، و آوردن الفاظی متناسب با هریک از معانی؛ یا تفاوت معنای
اراده شده از لفظ
مشترک و
ضمیر راجع به آن را می‌گویند.
یکی از اسلوب‌های بلاغی و بدیعی
قرآن «استخدام» است؛ یعنی گوینده، لفظی را استعمال کند که دو
معنا یا بیشتر دارد؛ سپس دو لفظ دیگر بیاورد و با هر یک از آن دو لفظ، یکی از معانی لفظ متوسط را به کار گیرد.
آیه : (... لکل اجل کتاب یمحو الله ما یشاء ویثبت وعنده‌ام الکتاب)؛ "برای هر زمانی کتابی است.
خدا آنچه را بخواهد
محو یا اثبات می‌کند و اصل کتاب نزد اوست". .
در این آیه،
لفظ «کتاب» دو معنا دارد: ۱.
امر محتوم و مدت مقطوع؛ ۲. مکتوب و نوشته. «کتاب» میان دو لفظ «اجل» و «یمحوا» قرار گرفته است. لفظ «اجل» با یکی از دو معنای کتاب (مدت حتمی) و لفظ «یمحو» با معنای دیگر کتاب (مکتوب) به کار رفته است؛ بنابراین، معنای آیه شریفه چنین می‌شود: «برای هر سررسید معینی، نوشته‌ای است که محو می‌شود و ثبت می‌شود».
برخی استخدام را این گونه تعریف کرده‌اند که از لفظ
مشترک ، یکی از دو معنا اراده شود، سپس از ضمیری که به آن برمی گردد، معنای دیگر منظور شود.
آیه: (ولقد خلقنا الانسان من سلالة من طین ثم جعلناه نطفة...) .
که منظور از
انسان ،
حضرت آدم علیه‌السّلام و مراد از
ضمیر ، فرزندان او است.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «استخدام ».
