• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ادعیه و زیارات مربوط به حضرت مهدی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


در این مقاله برخی از دعاها و زیاراتی که درباره امام زمان علیه السلام می باشد، مورد بررسی قرار گرفته اند.


بی گمان شیعیان راستین، ائمه اطهار علیهم‌السّلام را به عنوان الگوی زندگی در تمامی ابعاد و شئون زندگی خود برگزیده اند. یکی از اموری که شیعه با توجه به سلوک ائمه اطهار علیهم‌السّلام در زندگی خود بدان توجه دارد، دعاها و زیارت نامه‌هایی است که از ایشان به یادگار مانده است. در این نوشتار کوتاه بر آن هستیم تا به معرفی هر چند کوتاه و اجمالی برخی آثار آخرین حجت الهی در این باره بپردازیم.
به انتظار و امیدی نشسته‌ام که بیایی • بیایی و گره از کار بسته‌ام بگشایی
دلم گرفته از این جمعه‌های خلوت و غمگین • دلم گرفته از این لحظه‌های تلخ جدایی
غبار آمدنت را ندیده قطره اشکی • اشاره‌ای به ظهورت نکرده دست دعایی
بیا عصاره حیدر، بیا چکیده زهرا • بیا که بوی رسولی، بیا که نور خدایی
شب غریبی مان می‌شود به یاد تو روشن • تویی که در همه شبها چراغ خانه مایی (مجید افشاری)

یکی از دعاهای مشهور شبهای ماه مبارک رمضان «دعای افتتاح» است. این دعای شریف به وسیله شیخ ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری، نائب خاص حضرت مهدی علیه‌السّلام صادر شده است؛ چنان که علامه مجلسی گفته است: «و به سند معتبر از حضرت صاحب الامر - عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف - منقول است که به شیعیان نوشتند: در هر شب ماه رمضان این دعا را بخوانید که دعای این ماه را ملائکه می‌شنوند و برای صاحبش استغفار می‌کنند....»
[۱] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۲۴، ص۱۶۶.    

نام این دعای شریف از جمله اول آن: «اللهم انی افتتح الثناء بحمدک...»
[۲] التهذیب، شیخ طوسی، ج۳، ص۱۰۸.    
[۳] الاقبال، سیدبن طاووس، ص۵۸.    
گرفته شده است. مضامین عالی خداشناسی و حمد و ثنای الهی و بر شمردن صفات خداوند - به خصوص مهربانی کامل و بی نظیر هنگام عفو و گذشت، و شدت کیفر و عقوبت هنگام حساب رسی و نقمت - و بعضی از علل تاخیر استجابت دعا و بیان مهم‌ترین نعمتهای الهی، سرآغاز این دعای شریف است. پس درود و صلوات مخصوص بر پیامبر و آل او علیهم‌السّلام با ذکر نام و القاب ایشان بیان می‌شود و آن گاه دعا برای قیام حضرت مهدی علیه‌السّلام و اظهار اشتیاق برای برقراری دولت کریمه‌ای که اسلام و اهل اسلام در آن عزت یابند و نفاق و منافقان خوار و زبون گردند و اینکه ما از داعیان آن دولت باشیم که دیگران را به اطاعت الهی فرا خوانیم و به راه خداوند رهبری کنیم. پایان دعا شکوه‌ای به درگاه خداوند است که با فقدان پیامبر و غیبت امام و بسیاری دشمن و کمی تعداد و فتنه‌های شدید، فتح و گشایش از او درخواست می‌شود.

از جمله دعاهای مشهور که خواندن آن در دوران غیبت حضرت مهدی علیه‌السّلام فراوان مورد سفارش قرار گرفته «دعای عهد» است. این دعای شریف مشتمل بر درود خاص از طرف خواننده دعا و نیز از سوی تمامی مردان و زنان مؤمن - در شرق و غرب جهان و خشکی و دریا، و از پدر و مادر و فرزند - به پیشگاه حضرت مهدی علیه‌السّلام است. خواننده در این دعا عهد و پیمان و بیعت خود را با آن حضرت تجدید می‌کند و پایداری بر این پیمان را تا روز قیامت اظهار می‌دارد.
آن گاه از خداوند درخواست می‌کند که اگر مرگ من فرا برسد، در حالی که امام زمان علیه‌السّلام ظهور نکرده باشد، پس از ظهور او مرا از قبرم برآور و به یاری آن حضرت سعادتمند کن. بعد از این درخواست، دیدار امام با عبارت ظریفی بیان می‌شود و دعا برای تعجیل ظهور و فرج و برپایی حکومت حقه و سامان یافتن جهان و زنده شدن حقایق دین و اهل ایمان پایان بخش این دعای شریف است.
یاد کرد این نکته شایسته است که امام صادق علیه‌السّلام درباره این دعا فرموده است: «من دعا الی الله اربعین صباحا بهذا العهد کان من انصار قائمنا وان مات اخرجه الله الیه من قبره واعطاه الله بکل کلمة الف حسنة ومحا عنه الف سیئة... ،
[۴] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۸۳، ص۲۸۴، ح۴۷.    
هر کس با این (دعای) عهد چهل صبح به سوی خدا دعا کند، از یاوران قائم ما خواهد بود و اگر بمیرد، خداوند او را از قبرش به سوی حضرت قائم علیه‌السّلام خارج خواهد ساخت و در مقابل هر کلمه‌ای هزار حسنه به او می‌دهد و هزار گناه از او محو می‌کند.»

دعا کنید رسد آن زمان که یار بیاید • بهار باغ جهان، زینت بهار بیاید
دعا کنید دعایی که آفتاب درخشان • به سرپرستی گلهای روزگار بیاید
زند به گرده شب زخم گام توسن عزمش • چو از فراز زمان مهر شب شکار بیاید
قیامتی کند از قامتش قیام که تو گویی • معاد روشن انسان در این دیار بیاید
کتاب عشق گشائید، «وان یکاد» بخوانید • دعا کنید که آن یار غمگسار بیاید
کلمه «فرج» به معنای آسودگی از اندوه و غم و بیماری و آنچه نفوس از آن کراهت دارند، می‌باشد و نیز گشایش را گویند. «دعای فرج» دعایی است که حضرت ولی عصر علیه‌السّلام آن را به یکی از شیعیان (محمد بن احمد بن ابی اللیث) آموختند. میرزا حسین نوری در کتاب نجم الثاقب به نقل از «کنوز النجاح» تالیف شیخ طبرسی آورده است: «این دعا را حضرت صاحب الزمان علیه‌السّلام در خواب به ابی الحسن محمد بن ابی اللیث در شهر بغداد در مقابر قریش تعلیم نموده است.
ابی الحسن از ترس کشته شدن به مقابر قریش گریخته و پناه برده بود. پس به برکت خواندن این دعا از کشته شدن نجات یافت.»
[۵] میرزا حسین نوری، نجم الثاقب، ص۲۶۳ - ۲۶۲.

دعای فرج این گونه آغاز می‌شود: «اللهم عظم البلاء وبرح الخفاء...» .
[۶] مصباح الکفعمی، ص۱۷۶.    
[۷] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۹، ص۱۸، ح۱۱.

گفتنی است دعاهای دیگری نیز به عنوان «دعای فرج» موسوم است؛ چنان که مرحوم مجلسی در بحارالانوار، تحت عنوان «باب ادعیة الفرج» ۳۹ دعا آورده است.
[۸] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۵، ص۱۸۰.    


یکی از دعاهای مربوط به حضرت مهدی علیه‌السّلام دعای ندبه است. این دعا از جمله دعاهای بسیار مشهور است که مستحب است در چهار عید - روز جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر - خوانده شود. همواره بسیاری از مؤمنان، مشتاقان و منتظران ظهور دولت حق و حکومت جهانی اسلام و ارادتمندان درگاه حضرت مهدی علیه‌السّلام خواندن آن را شعار خود قرار می‌دهند و به وسیله آن در مناسبتها و فرصتهای معین، با آن یار غائب از نظر به نجوا می‌پردازند.
«ندبه» به معنای فراخوانی و نیز گریه و ناله است و این دعای شریف مشتمل بر استغاثه و استمداد از حضرت مهدی علیه‌السّلام و تاسف بر غیبت و گریه از فراق آن بزرگوار است. از اینرو، به این نام شهرت یافته است.
خواندن این دعا خواص زیادی دارد. از جمله، در هر مکانی و موضعی که با حضور قلب و اخلاص کامل خوانده شده، به مضامین عالی آن توجه شود، مورد عنایت حضرت مهدی علیه‌السّلام قرار می‌گیرد. این دعای ارزشمند، با حمد و ثنای پروردگار و درود بر پیامبر و اهل بیت علیهم‌السّلام آغاز می‌گردد. سپس حکمت برگزیده شدن انبیا و اولیا و مورد قبول خداوند بود نشان بیان شده و به مهم‌ترین بخش زندگی هر یک از پیامبران اولواالعزم اشاره گردیده است.
همچنین تاکید می‌شود که برای هر یک از آنان وصی و جانشین از سوی خداوند تعیین گردیده تا اینکه حق پایدار بماند و باطل بر اهل حق چیره نشود و کسی بر خداوند عذری نیاورد که چرا پیامبر و فرستاده‌ای از سوی تو نیامد، و راهنمای هشدار دهنده‌ای نرسید تا از آیات تو پیروی کنیم؟! آن گاه به جانشینی مولای متقیان حضرت علی علیه‌السّلام می‌پردازد و با بیان قسمتی از فضایل آن حضرت، سخن را به بی وفایی و شقاوتمندی دشمنان دین می‌کشاند که برخلاف دستور صریح پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آن امام مبین را به شهادت رساندند و پس از آن حضرت، هدایتگران از فرزندانش را یکی پس از دیگری شهید کردند.
سپس با سوز و گداز به استغاثه و اظهار شوق نسبت به آخرین بازمانده معصوم خاندان رسالت می‌پردازد و با درود مخصوص بر پیامبر و آل او، با چند درخواست مهم برای تعجیل فرج و روی کار آمدن دولت حق و از بین رفتن دولت باطل و محکم شدن پیوند با امام زمان علیه‌السّلام دعا خاتمه می‌یابد.

«زیارت آل یس» یکی از زیارتهای مشهور حضرت صاحب الامر علیه‌السّلام است. راوی این زیارت، ابوجعفر محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری است که همه علمای رجال و حدیث از او به بزرگی و قداست یاد کرده اند.
[۹] الاحتجاج، طبرسی، ج۲، ص۴۹۲.
او صاحب کتابهای متعددی بوده که ظاهرا چیزی از آنها در دست نیست و چون در اواخر دوران غیبت صغری می‌زیسته، مکاتباتی با حضرت مهدی علیه‌السّلام داشته و به افتخار این توقیع نائل آمده است.
این زیارت با ۲۳ سلام آغاز شده است: سلام اول به آل یس (عترت پاک پیامبر صلی الله علیه و آله) و سلامهای بعدی هر یک با القاب و عناوین خاص حضرت مهدی علیه‌السّلام می‌باشد. سپس با اظهار و اقرار به اصول اعتقادی صحیح و گواه گرفتن امام بر آنها و تجدید عهد وفاداری نسبت به اولیای دین، زیارت به پایان می‌رسد.
این زیارت به تصریح برخی از علما، جامع و کامل و بهترین زیارت آن حضرت است و در همه اوقات می‌شود آن را خواند. سندهای این زیارت صحیح و معتبر بوده و در مجموعه‌های مهم حدیثی و دعا نقل گردیده است.
[۱۰] مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۶۴.
[۱۱] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۳، ص۱۷۱.    

جمع کثیری از شیعیان به خواندن این زیارت و دعای بعد از آن مداومت دارند و جلسات خاصی برای خواندن آن به طور دسته جمعی در شهرهای مختلف شیعه نشین برگزار می‌گردد.

زیارت نامه‌ای است که به امام زمان علیه‌السّلام نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تایید برخی از علمای شیعه، این نسبت را تقویت می‌کند.
[۱۲] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۸، ص۳۲۸.
اگر چه برخی نیز به انتساب آن به حضرت ولی عصر علیه‌السّلام تردید کرده، آن را از تالیفات سید مرتضی دانسته‌اند.
[۱۳] بحارالانوار، علامه مجلسی، ص۲۳۱، ح۳۸.

و ممکن است گفته شود: اصل زیارت از حضرت مهدی علیه‌السّلام نقل شده، اما سید مرتضی بخشهایی را به تناسب به آن افزوده است.
بنابراین، انتساب قطعی آن به حضرت مهدی علیه‌السّلام محل تامل است.
متن زیارت، خطاب به سیدالشهداء و شهدای کربلاست و در آن نام یکایک آنان، اغلب با ذکر اوصاف و خصوصیاتشان و نیز اسامی قاتلان آن شهدا آمده است. آغاز زیارت این گونه است: «السلام علیک یا اول قتیل من نسل خیر سلیل...»
[۱۴] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۸، ص۲۶۹، ب۱۹، ح۱.
اگر چه این زیارت در کتاب «مفاتیح الجنان» ذکر نشده، ولی این چیزی را از آن کم نکرده و همچنان مورد توجه بزرگان شیعه بوده است.
«زیارت ناحیه» عملکرد ظالمانه بنی امیه را به نحوی بازگو نموده که تمام مردم دنیا متوجه می‌شوند که چه جرم و جنایت بزرگی در کربلا نسبت به فرزندان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم واقع شده است. هیچ زیارتی، عمق فاجعه کربلا را همانند زیارت ناحیه بیان نکرده است؛ مثلا در «زیارت عاشورا» فقط اشاره‌ای به عظمت مصائب امام حسین علیه‌السّلام و فاجعه عاشورا شده است و همانند زیارت ناحیه نیست و در هیچ موردی مصیبت عاشورا آن گونه که بوده، جلوه داده نشده است.
زیارت ناحیه مقدسه، همانند زیارت عاشورا برای روز عاشورا وارد شده و در غیر عاشورا نیز خوانده می‌شود.
در انتظار نشستم خدا کند که بیاید • ز تار و پود گسستم خدا کند که بیاید
عبور ثانیه‌ها را که قطره قطره شمردم • و دانه دانه شکستم خدا کند که بیاید
میان این همه عاشق چنین صبور و شکسته • به انتظار که هستم؟ خدا کند که بیاید
به شوق اینکه ببینم، سوار آمدنش را • کنار جاده نشستم خدا کند که بیاید(مهران حسن زاده)

۱. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۲۴، ص۱۶۶.    
۲. ↑ التهذیب، شیخ طوسی، ج۳، ص۱۰۸.    
۳. ↑ الاقبال، سیدبن طاووس، ص۵۸.    
۴. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۸۳، ص۲۸۴، ح۴۷.    
۵. ↑ میرزا حسین نوری، نجم الثاقب، ص۲۶۳ - ۲۶۲.
۶. ↑ مصباح الکفعمی، ص۱۷۶.    
۷. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۹، ص۱۸، ح۱۱.
۸. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۵، ص۱۸۰.    
۹. ↑ الاحتجاج، طبرسی، ج۲، ص۴۹۲.
۱۰. ↑ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۶۴.
۱۱. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۳، ص۱۷۱.    
۱۲. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۸، ص۳۲۸.
۱۳. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ص۲۳۱، ح۳۸.
۱۴. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۸، ص۲۶۹، ب۱۹، ح۱.


پایگاه اطلاع رسانی حوزه.    




جعبه ابزار