• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احجار الزیت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


احجار الزیت محلی در مدینه، جایگاه رویدادهای گوناگون می‌باشد.


احجار الزیت مکانی معروف در شهر مدینه، نزدیک محله زوراء
[۱] معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹.    
[۲] سبل الهدی، ج۸، ص۳۳۶.    
[۳] سبل الهدی، ج۸، ص۵۰۹.    
و بازار مدینه
[۴] دلائل النبوه، ج۴، ص۲۰.    
[۵] تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۱۵.    
بر دامنه کوه سلع
[۶] تاریخ طبری، ج۷، ص۵۸۹.    
و غرب مسجد نبوی،
[۷] المعالم الاثیره، ص۲۰.    
برابر باب السلام
[۸] سبل الهدی، ج۸، ص۳۳۶.    
بوده است. اردوگاه نظامی نیز در همین منطقه قرار داشت.
[۹] البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۴.    
[۱۰] تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۰.    
[۱۱] تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۳۹.    
در سبب نام گذاری این مکان دو سخن در دست است: در آن جا سنگ‌هایی بوده که ظرف‌های روغن بر آن می‌نهادند؛
[۱۲] تاریخ المدینه، ج۱، ص۳۰۷.    
و نیز روایت شده که در این مکان، برای پیامبر از سنگی روغن تراوید.
[۱۳] معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۲۶.    
[۱۴] المعالم الاثیره، ص۱۳۶.    
به رغم شهرت و اهمیت احجار الزیت در تاریخ مدینه، اطلاعات چندان از آن در دست نیست.



۲.۱ - عهد پیامبر

احجار الزیت در عهد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم جایگاه برگزاری دعا و نماز باران بود
[۱۵] مسند احمد، ج۵، ص۲۲۳.
[۱۶] معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹.    
[۱۷] اسد الغابه، ج۱، ص۴۵.    
[۱۸] اسد الغابه، ج۵، ص۲۴۵.    
[۱۹] اسد الغابه، ج۵، ص۴۴۲.    
[۲۰] الاصابه، ج۴، ص۶۰۷.    
و از همین رو آن را «موضع الاستسقاء» نیز گفته‌اند.
بر پایه سخنی در سال پنجم ق. آن گاه که یهود بنی قریظه به مجازات محکوم شدند، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دستور داد از برابر خانه ابوجهم عدوی تا احجار الزیت گودال‌هایی برای دفن کشته‌های بنی قریظه حفر شود.
[۲۱] المغازی، ج۲، ص۵۱۳.
[۲۲] دلائل النبوه، ج۴، ص۲۰.    
[۲۳] تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۱۵.    
بر اساس خبری، دحیه کلبی روز جمعه از شام همراه کالاهای مورد نیاز مردم وارد بازار احجار الزیت شد و مسلمانان حاضر در مسجدالنبی که به سخنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم گوش می‌دادند، با آگاهی از ورود دحیه، جز شماری اندک، مسجد را ترک کردند و به احجار الزیت رفتند. در پی آن، آیه {و اذا راوا تجارة... }
[۲۴] جمعه/سوره۶۲، آیه۱۱.    
برای نکوهش آنان فرود آمد.
[۲۵] تفسیر ثعلبی، ج۹، ص۳۱۷.    
[۲۶] مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۳۳.


۲.۲ - ماجرای قتل عثمان

در سال ۳۵ق. آن گاه که معترضان کوفی، بصری و مصری در مدینه ازدحام کردند و خواستار کناره گیری خلیفه سوم شدند، علی علیه‌السّلام در احجار الزیت بود و شورشیان، به ویژه مصریان، به او مراجعه می‌کردند.
[۲۷] تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۳۹.    
[۲۸] تاریخ الاسلام، ج۹، ص۳۱.    
[۲۹] البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۰-۱۷۴.    
[۳۰] تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۵۹۵.    
امام بر سر آن‌ها فریاد زد و آنان را از خود راند؛
[۳۱] تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۰.    
[۳۲] تجارب الامم، ج۱، ص۴۴۱.    
[۳۳] الکامل، ج۳، ص۱۵۹.    
گویا آن‌ها را از انجام کارهای جبران ناپذیر برحذر می‌داشت. وی همچنان در احجار الزیت بود که خبر کشته شدن خلیفه را شنید. در این حال، دستان خود را به آسمان بلند کرد و از دخالت در ریختن خون عثمان نزد خداوند تبری جست.
[۳۴] الطبقات، ج۳، ص۵۰.    
[۳۵] الطبقات، ج۳، ص۶۰.    
[۳۶] انساب الاشراف، ج۵، ص۵۹۵.    
[۳۷] البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۹۳.    


۲.۳ - قتل نفس زکیه

 محمد بن عبدالله از نوادگان امام حسن علیه‌السّلام نام آور به «نفس زکیه» که به سال ۱۴۵ق. در مدینه ضد عباسیان قیام کرد، پس از رویارویی با سپاهیان منصور عباسی، همراه یارانش در احجار الزیت کشته شد.
[۳۸] تاریخ طبری، ج۷، ص۵۸۹-۵۹۰.    
[۳۹] تاریخ الاسلام، ج۹، ص۲۸-۳۱.    
[۴۰] امتاع الاسماع، ج۱۲، ص۳۷۷.    
بدین سبب از القاب او «قتیل احجار الزیت» است.
[۴۱] الفخری، ص۳۵.
[۴۲] المجدی، ص۱۸۶.    
به گواهی تاریخ، امام صادق علیه‌السّلام در عهد امویان چند بار عبدالله بن حسن، پدر نفس زکیه، را از آرزوی خلافت فرزندش بیم داد و او را از این که شاید پسرش «قتیل احجار الزیت» باشد، آگاه کرد.
[۴۳] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۴۹.
[۴۴] مقاتل الطالبیین، ص۲۲۶.    
آورده‌اند که محمد از سرانجام قیام خود آگاه بود و به عبدالله بن عامر سلمی یادآور شد: اگر ابری که بالای سر ماست، بر ما ببارد، پیروزیم؛ و گر نه شکست خواهیم خورد و خون من در احجار الزیت ریخته خواهد شد.
[۴۵] تاریخ طبری، ج۷، ص۵۹۶.    
[۴۶] الکامل، ج۵، ص۵۵۴.    
[۴۷] امتاع الاسماع، ج۱۲، ص۳۷۷-۳۷۸.    


اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛ الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ امتاع الاسماع: المقریزی (م. ۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق؛ انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبة المعارف؛ تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م. ۸۰۸ق.)، به کوشش خلیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. ۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق؛ تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ تاریخ المدینة المنوره: ابن شبة النمیری (م. ۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق؛ تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م. ۲۹۲ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق؛ تجارب الامم: ابن مسکویه (م. ۴۲۱ق.)، به کوشش امامی، تهران، سروش، ۱۳۷۹ش؛ تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م. ۴۲۷ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق؛ دلائل النبوه: البیهقی (م. ۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛ سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (م. ۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ الفخری: ابن الطقطقی (م. ۷۰۹ق.)، به کوشش عبدالقادر، دار القلم العربی، بیروت، ۱۴۱۸ق؛ الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ المجدی فی انساب الطالبیین: علی بن محمد العلوی (م. ۷۰۹ق.)، به کوشش المهدوی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۹ق؛ مجمع البیان: الطبرسی (م. ۵۴۸ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛ مسند احمد: احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر؛ المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۱ق؛ معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م؛ معجم ما استعجم: عبدالله البکری (م. ۴۸۷ق.)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۳ق؛ المغازی: الواقدی (م. ۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛ مقاتل الطالبیین: ابن ابی الفرج الاصفهانی (م. ۳۵۶ق.)، به کوشش سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه.

۱. ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹.    
۲. ↑ سبل الهدی، ج۸، ص۳۳۶.    
۳. ↑ سبل الهدی، ج۸، ص۵۰۹.    
۴. ↑ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۰.    
۵. ↑ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۱۵.    
۶. ↑ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۸۹.    
۷. ↑ المعالم الاثیره، ص۲۰.    
۸. ↑ سبل الهدی، ج۸، ص۳۳۶.    
۹. ↑ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۴.    
۱۰. ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۰.    
۱۱. ↑ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۳۹.    
۱۲. ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۳۰۷.    
۱۳. ↑ معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۲۶.    
۱۴. ↑ المعالم الاثیره، ص۱۳۶.    
۱۵. ↑ مسند احمد، ج۵، ص۲۲۳.
۱۶. ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹.    
۱۷. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۴۵.    
۱۸. ↑ اسد الغابه، ج۵، ص۲۴۵.    
۱۹. ↑ اسد الغابه، ج۵، ص۴۴۲.    
۲۰. ↑ الاصابه، ج۴، ص۶۰۷.    
۲۱. ↑ المغازی، ج۲، ص۵۱۳.
۲۲. ↑ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۰.    
۲۳. ↑ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۱۵.    
۲۴. ↑ جمعه/سوره۶۲، آیه۱۱.    
۲۵. ↑ تفسیر ثعلبی، ج۹، ص۳۱۷.    
۲۶. ↑ مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۳۳.
۲۷. ↑ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۳۹.    
۲۸. ↑ تاریخ الاسلام، ج۹، ص۳۱.    
۲۹. ↑ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۰-۱۷۴.    
۳۰. ↑ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۵۹۵.    
۳۱. ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۰.    
۳۲. ↑ تجارب الامم، ج۱، ص۴۴۱.    
۳۳. ↑ الکامل، ج۳، ص۱۵۹.    
۳۴. ↑ الطبقات، ج۳، ص۵۰.    
۳۵. ↑ الطبقات، ج۳، ص۶۰.    
۳۶. ↑ انساب الاشراف، ج۵، ص۵۹۵.    
۳۷. ↑ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۹۳.    
۳۸. ↑ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۸۹-۵۹۰.    
۳۹. ↑ تاریخ الاسلام، ج۹، ص۲۸-۳۱.    
۴۰. ↑ امتاع الاسماع، ج۱۲، ص۳۷۷.    
۴۱. ↑ الفخری، ص۳۵.
۴۲. ↑ المجدی، ص۱۸۶.    
۴۳. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۴۹.
۴۴. ↑ مقاتل الطالبیین، ص۲۲۶.    
۴۵. ↑ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۹۶.    
۴۶. ↑ الکامل، ج۵، ص۵۵۴.    
۴۷. ↑ امتاع الاسماع، ج۱۲، ص۳۷۷-۳۷۸.    


دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله«احجار الزیت»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۲۸.    




جعبه ابزار