• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احترام کعبه (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



در آیات قرآن به احترام ویژه کعبه اشاره شده است.



كعبه، داراى حرمتی ويژه، در پيشگاه خداوند:
۱. «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً ... وَ عَهِدْنا إِلى‌ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ؛(و بخاطر بياوريد) هنگامي را كه خانه كعبه را محل بازگشت و مركز امن و امان براي مردم قرار داديم ... و ما به ابراهیم و اسماعیل امر كرديم كه خانه مرا براي طواف‌كنندگان و مجاوران و ركوع‌كنندگان و سجده‌كنندگان پاك و پاكيزه كنيد. »
۲. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ‌ ... وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ‌ ...؛اي كساني كه ايمان آورده‌ ايد شعاير الهی (و مراسم حج را محترم بشمريد و مخالفت با آنها) را حلال ندانيد... و نه آنها كه به قصد خانه خدا مي‌آيند.... »
۳. «جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنَّاسِ‌ ...؛خداوند، كعبه، بيت الحرام، را وسيله‌ای برای سامان بخشيدن به كار مردم قرار داده ....»
۴. «رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ‌ ...؛پروردگارا من بعضي از فرزندانم را در سرزمين بی‌آب و علفي در كنار خانه‌ای كه حرم تو است ساكن ساختم ....»
۵. «وَ إِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ؛به خاطر بياور زمانی را كه محل خانه كعبه را برای ابراهيم آماده ساختيم (تا اقدام به بنای خانه كند و به او گفتيم) چيزي را شريک من قرار مده، و خانه‌ ام را برای طواف‌كنندگان و قيام‌كنندگان و ركوع‌كنندگان و سجودكنندگان (از آلودگی بت‌ها و از هر گونه آلودگی) پاک گردان.»


حرمت داشتن مكّه، موجب جلب رضايت الهى:
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا ... وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً ...؛اي كسانی كه ایمان آورده‌ ايد شعاير الهی (و مراسم حج را محترم بشمريد و مخالفت با آنها) را حلال ندانيد. ... و نه آنها كه به قصد خانه خدا برای بدست آوردن فضل پروردگار و خشنودی او می‌آيند.... »


بافضیلت‌ترین مساجد مسجدالحرام سپس مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سپس مسجد کوفه و مسجدالاقصی سپس مسجد جامع سپس مسجد قبیله و پس از آن مسجد بازار است.

۳.۱ - قطع تلبیه

کسی که از مکه برای احرام عمره مفرده خارج شده است وقت مشاهده کعبه‌، آن را قطع می‌نماید.

۳.۲ - اجتناب از بوی خوشی که در کعبه به کار رفته

از عطریات (که از محرمات احرام است)، «خلوق کعبه‌» استثنا شده است و خلوق نزد ما ناشناخته است، پس احتیاط (واجب) آن است که از بوی خوشی که در کعبه‌ به کار رفته اجتناب شود.

۳.۳ - استحباب غسل برای ورود به کعبه و مسجدالحرام

غسل‌های مستحب مکانی: غسل‌هایی هستند که برای دخول در بعضی از مکان‌های مخصوص مستحب می‌باشند، مانند حرم مکه و شهر مکه و مسجدالحرام و کعبه و حرم مدینه و شهر مدینه و مسجدالنبی، و اما برای دخول در سایر مشاهد مشرفه به قصد رجاء به جای آورده شود.
از آداب و مستحبات دیگر مکه معظمه این است:
• نظر نمودن به کعبه‌ و بسیار تکرار کردن آن.
• به خانه کعبه‌ داخل شود خصوصاً کسی که سفر اول او است، و مستحب است قبل از دخول غسل بنماید و در وقت داخل شدن بگوید: «اَللَّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ وَمَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِناً فَآمِنِّی مِنْ عَذَابِ النَّارِ».
پس دو رکعت نماز بین دو ستون بر سنگ قرمز بگزارد در رکعت اول بعد از «حمد» «حم سجده» و در رکعت دوم بعد از «حمد» پنجاه و پنج آیه از سایر جاهای قرآن بخواند.
• دو رکعت نماز خواندن در هر یک از چهار زاویه کعبه، و بعد از نماز این دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ مَنْ تَهَیَّاَ اَوْ تَعَبَّاَ اَوْ اَعَدَّ اَوِ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةٍ اِلَی مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَجَائِزَتِهِ وَنَوَافِلِهِ وَفَوَاضِلِهِ فَاِلَیْکَ یَا سَیِّدِی تَهْیِئَتِی وَتَعْبِئَتِی وَاِعْدَادِی وَاسْتِعْدَادِی رَجَاءَ رِفْدِکَ وَنَوَافِلِکَ وَجَائِزَتِکَ، فَلَا تُخَیِّبِ الْیَوْمَ رَجَائِی یَا مَنْ لَایَخِیبُ عَلَیْهِ سَائِلٌ وَلَا یَنْقُصُهُ نَائِلٌ فَاِنِّی لَمْ آتِکَ الْیَوْمَ بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ وَلَا شَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ وَلکِنِّی اَتَیْتُکَ مُقِرّاً بِالظُّلْمِ وَالْاِسَاءَةِ عَلَی نَفْسِی فَاِنَّهُ لَاحُجَّةَ لِی وَلَا عُذْرَ فَاَسْاَ لُکَ یَا مَنْ هُوَ کَذلِکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَتُعْطِیَنِی مَسْاَلَتِی وَتَقْلِبَنِی بِرَغْبَتِی وَلَا تَرُدَّنِی مَجْبُوهاً مَمْنُوعاً وَلَا خَائِباً یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ اَرْجُوکَ لِلْعَظِیمِ، اَسْاَ لُکَ یَا عَظِیمُ اَنْ تَغْفِرَ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ لَااِلهَ اِلَّا اَنْتَ».
و مستحب است هنگام خروج از کعبه سه مرتبه‌ «اَللَّهُ اَکْبَرُ» بگوید، پس بگوید:
«اَللَّهُمَّ لَاتُجْهِدْ بَلَاءَنَا، رَبَّنَا وَلَا تُشْمِتْ بِنَا اَعْدَاءَنَا، فَاِنَّکَ اَنْتَ الضَّارُّ النَّافِعُ»
بعداً پایین آمده و پله‌ها را دست چپ قرار داده کعبه را استقبال نماید و نزد پله‌ها دو رکعت نماز بخواند.

۳.۴ - کسانی که وارد شدن آن‌ها به مسجدالحرام حرام است

داخل شدن انسان در برخی از شرایط به مسجدالحرام، ممنوع و حرام است.

۳.۴.۱ - جنب

دوم (از کارهایی که بر جنب حرام است) داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) (است) اگر چه به طور عبور باشد. اگر در مسجدالحرام و یا مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محتلم شد و یا با جنابت عمداً یا سهواً و یا از روی ندانستن وارد یکی از آن دو مسجد گردید، واجب است برای خارج شدن تیمّم کند، مگر آنکه زمان خروج کوتاه‌تر یا مساوی زمان توقف برای تیمّم باشد، که در این صورت بنابر اقوی باید بدون تیمّم خارج شود.

۳.۴.۲ - حائض

و از جمله احکام حائض این است که: آنچه بر جنب حرام است، بر حائض نیز حرام است و آن عبارت است از خواندن سوره‌های عزائم یا مقداری از آن‌ها و داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
آیا حائض و جنب می‌توانند از مقدار توسعه یافته مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عبور کنند یا خیر؟
ج- نمی‌توانند.

۳.۴.۳ - نفساء

زن نفساء در جایز نبودن «داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و توقف در سایر مساجد و واجب بودن قضای روزه و واجب نبودن قضای نماز و غیر این‌ها - به تفصیلی که در حیض گذشت - همانند زن حائض است‌.»

۳.۵ - جواز ورود و مکث مستحاضه

توقف مستحاضه در مساجد و داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، بنابر اقوی بدون غسل جایز است؛ اگر چه احتیاط (مستحب) آن است که - چنان که در مورد نزدیکی با زن گذشت - بدون غسل مخصوص نماز یا غسل مستقل برای خصوص داخل شدن در مسجد در مساجد توقف ننموده و داخل مسجدین (مسجدالحرام و مسجد النبی‌) نشود.

۳.۶ - احکام نماز در مسجدالحرام

احکام نماز در مسجدالحرام به قرار ذیل است:

۳.۶.۱ - اماکن تخییر و حدود آن

مسافری که قصد اقامت نکرده، در چهار جا، بین قصر و تمام مخیّر است که عبارت‌اند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مسجد کوفه، و حائر حسینی - علی مشرّفه السلام - و تمام خواندن افضل است. و در الحاق دو شهر مکه و مدینه به دو مسجد آن‌ها محل تامل است، پس احتیاط به اینکه در شهرهای مذکور قصر بخواند ترک نشود. و سایر مساجد و مشاهد به این‌ها ملحق نمی‌شود. و در این مساجد بین پشت‌بام و صحن و جاهای پایین آن‌ها، مانند بیت الطشت در مسجد کوفه فرقی نیست. و بنابر اقوی تمام روضه شریفه جزء حائر حسینی (علیه‌السلام) محسوب می‌شود، بنابراین از طرف بالای سر تا شبکه‌های متّصل به رواق و از طرف پا تا درب متّصل به رواق و از پشت سر تا حد مسجد، جزء حرم است و خالی از قوّت نیست که مسجد و رواق شریف هم جزء حرم شمرده شود (و مسافر در آنجاها هم مخیّر باشد) ولی ترک احتیاط به اینکه در این دو مورد قصر خوانده شود سزاوار نیست.
در چهار موردی که گفته شد، تخییر در شکسته یا تمام خواندن نماز، استمراری است، بنابراین کسی که به نیّت قصر شروع به نماز کرده، می‌تواند به تمام عدول کند و همچنین کسی که به نیّت تمام شروع نموده می‌تواند به قصر - مادامی‌که از محل عدول نگذشته – عدول نماید، بلکه اگر بدون آن‌که قصر و یا تمام را از اول نماز در نیّت معیّن کند، می‌تواند در اثنای آن، یکی از آن دو را اختیار کند. روزه در موارد تخییر مذکور، به نماز ملحق نمی‌شود، بنابراین مادامی‌که در آن‌ها قصد اقامت نکند، یا سی روز مردّد باقی نمانده باشد، روزه صحیح نیست.

۳.۶.۲ - خارج نشدن از مسجد در وقت نماز

در وقتی که در مسجدالحرام یا مسجدالنبی نماز جماعت منعقد شد، مؤمنین نباید از آن‌جا خارج شوند و باید از جماعت تخلف نکنند و با سایر مسلمین به جماعت نماز بخوانند.

۳.۶.۳ - سجده نمودن

سجده نمودن بر تمام اقسام سنگ‌ها چه مرمر باشد یا سنگ‌های سیاه معدنی یا سنگ گچ و آهک قبل از آن که پخته شود، جایز است. و سنگ‌هایی که در مسجدالحرام از این قبیل است سجده بر آنها اشکال ندارد و همین طور در «مسجد رسول‌اللَّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).»

۳.۶.۴ - جماعت نخواندن در هتل‌ها

در «مکه» و «مدینه» در مسافرخانه و هتل نباید نماز را به جماعت بخوانند و می‌توانند در جماعت سایر مسلمین در مساجد شرکت کنند و نماز را به جماعت بخوانند.

۳.۶.۵ - نماز استداره‌ای حول کعبه

به نظر امام خمینی (قدّس‌سرّه) جواز نماز جماعت استداره‌ای حول کعبه «خالی از اشکال نیست.» لیکن کسی که نماز را در مسجدالحرام به نحو استداره‌ خوانده است، به طوری که رو در روی امام جماعت و یا طرفین او ایستاده بوده است «با وضع فعلی نیاز به اعاده ندارد.»

۳.۷ - اعتکاف

پنجم (از شرایط اعتکاف): آن‌که اعتکاف در یکی از مساجد چهارگانه‌ - مسجدالحرام، مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مسجد کوفه و مسجد بصره - باشد و در غیر این مساجد محل اشکال است، پس در سایر مساجد جامع بنابر احتیاط (واجب) باید به قصد رجاء و احتمال مطلوبیّت آورده شود اما در غیر مساجد جامع، مانند مسجد قبیله یا بازار جایز نیست.


۱. بقره/سوره۲، آیه۱۲۵.    
۲. مائده/سوره۵، آیه۲.    
۳. مائده/سوره۵، آیه۹۷.    
۴. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۷.    
۵. حج/سوره۲۲، آیه۲۶.    
۶. مائده/سوره۵، آیه۲.    
۷. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۵۹، کتاب الصلاة، المقدمة الرابعة فی المکان، مساله۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۸. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۳۸، کتاب الحج، القول فی کیفیة الاحرام، مساله۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۴۳، کتاب الحج، القول فی تروک الاحرام، مساله۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۰۳، کتاب الطهارة، القول فی احکام الاغسال المندوبة، اما المکانیة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۳۱، مناسک الحج (بالعربیة)، بخش‌فارسی، ص۲۷۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۰، کتاب الطهارة، القول فی احکام الجنب، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۰، کتاب الطهارة، القول فی احکام الجنب، مساله۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۵۵، کتاب الطهارة، القول فی احکام الحائض، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۵. موسوعة الامام الخمینی، ج۳۱، مناسک الحج (بالعربیة) بخش‌فارسی، ص۲۷۸، س۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۶. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۶۶، کتاب الطهارة، فصل فی النفاس، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۷. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۶۴، کتاب الطهارة، القول فی احکام الاستحاضة، مسدلة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۸. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۲۷۸، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۳۱، مناسک الحج (بالعربیة)، بخش‌فارسی، ص۲۷۳، مساله۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۳۱، مناسک الحج (بالعربیة)، بخش‌فارسی، ص۲۷۳، مساله۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۳۱، مناسک الحج (بالعربیة)، بخش‌فارسی، ص۲۷۳، مساله۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، ج۱، ص۶۰۹، مساله۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۵. موسوعة الامام الخمینی، ج۳۱، مناسک الحج (بالعربیة)، بخش‌فارسی، ص۲۷۷، س۲۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۶. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۳۲۲، کتاب الصوم، خاتمة فی الاعتکاف، القول فی شروطه، الخامس، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۱۳۶، برگرفته از مقاله «احترام کعبه».    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






جعبه ابزار