حسن بن علی جوهری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن علی جوهری، کنیه‌اش ابومحمد و لقبش مُقَنَّعی،
محدّثِ ایرانی‌الاصل قرن پنجم می باشد.
در باره شرح
احوال او اطلاع چندانی در دست نیست. وی در
شعبان ۳۶۳ در
بغداد زاده شد، که به اشتباه ۴۶۳ آورده است.
در اصل
شیرازی بود و در بغداد می‌زیست.
شهرتِ وی به جوهری، به سبب اشتغالش به کار
جواهر فروشی بود
چنان‌که دلیل
ملقب شدنش به «مقنّعی» (نقابدار یا کلاهخود پوشیده) هم این بود که به رسم
مصریان و علمای آن
دوره طیلسان می‌پوشید و
تحت الحنک داشت
جوهری از کودکی به
تعلم پرداخت و به ابوبکر احمدبن جعفربن مالک قَطیعی پیوست و
کتابهایی چون مسندالعشره، مسند اهل‌البیت و نیز قطیعیات را از او
روایت کرد.
وی آخرین کسی است که، به
طریق
سماع و
اجازه ، از قطیعی روایت کرده است.
جوهری از [[|مشایخ]] دیگری چون ابن‌صالح ابهری، ابن‌العباس وراق، ابن اسحاق صفار و دیگران
حدیث نقل کرده است.
همچنین
راویانی چون ابونصربن ماکولا، ابوعلی بردانی، احمدبن بدران حلوانی، حسن‌بن احمد سقلاطونی و دیگران از وی حدیث نقل کرده‌اند.
جوهری مجالس زیادی هم
املا کرده
که
تاریخ نخستین املای وی بنا به نوشته ابن‌جوزی
رمضان سال ۴۴۱، یعنی سیزده‌سال پیش‌از مرگش، است. خطیب بغدادی، معاصر وی بوده و روایاتی از او اخذ کرده است.
همچنین سمعانی
نقل کرده است که کسی جز محمدبن عبدالباقی انصاری، با
سند متصل و به طریق سماع، از جوهری برای او (سمعانی) روایت نکرده است.
جوهری به گردآوری کتاب علاقه‌مند بود واز بسیاری از کتابها دو
نسخه داشت و بر روی آنها قید کرده بود که آنها را از چه کسی سماع کرده است.
وی همچنین به
شعر و ادب وهمنشینی با
پادشاهان
علاقه داشت.
وثاقت و امانت‌داری جوهری را در نقل حدیث، شرح‌حال‌نویسان وی با
الفاظ گوناگون وصف کرده و ستوده‌اند.
جوهری در ۷
ذیقعده ۴۵۴ در بغداد وفات یافت و
گورستانِ باب ابرز دفن شد.
(۱) ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ‌الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۲) ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب.
(۳) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی.
(۴) ذهبی، سیر اعلام النبلاء.
(۵) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن بن علی جوهری»، شماره۵۲۳۰.
