ابن‌غزاله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابن‌غَزاله، از کتیبه‌نگاران
مسجدالنبی در قرن دوم هجری و از موالیان مردم
مدینه بوده است. وی از طرف
زیاد بن عبیدالله حارثی، دایی
سفاح، مامور تعمیر و تکمیل کتیبه‌ای در مسجدالنبی گردید، اما وی از پرداخت اجرتش امتناع کرد.
از نام و نسب ابن‌غزاله اطلاعات چندانی در دست نیست. تنها برخی او را از موالی مردم مدینه و از تعمیرکاران و نگارندگان کتیبه‌ای در مسجدالنبی در سمت
قبله دانسته‌اند که در حمله
حروریه (طایفه‌ای از
خوارج)، به مدینه شکسته شده بود. از زمان درگذشت ابن‌غزاله گزارشی در دست نیست.
بنا بر گفته مورخان، پیش از ابن‌غزاله،
ابن‌عطیه از امرای اموی مدینه در سال ۱۲۸ق، به تعمیر این کتیبه دستور داد؛ اما به عللی ناشناخته تعمیر و نگارش آن به انجام نرسید. پس از او
داود بن علی از امرای عباسی
مدینه در سال ۱۳۲ق، با کمک
صالح بن کیسان، از محدثان، به تعمیر و نگارش آن پرداخت؛ اما با مرگ داود نگارش آن ناتمام ماند.
زمانی که زیاد بن عبیدالله حارثی، دایی سفاح، در سال ۱۳۳ق، والی مدینه شد،
ابن‌غزاله را که کتیبه‌نگاری توانا بود، به تعمیر و تکمیل این کتیبه گمارد. او این کتیبه را با «بسم الله الرحمن الرحیم. لا اله الا الله وَحدَهُ لا شریکَ لَه...» آغاز کرد و با جمله «وُضِع الاَخماس فی مَواضِعِها الَّتی اُمِرَ بِها لِذِوی القُربٰی و الیَتامیٰ و المَساکین و ابنِ السَّبِیل» به پایان رساند.
این کتیبه افزون بر مباحث توحیدی، مشتمل بر برخی نکات اخلاقی چون سفارش به
تقوا،
صله رحم، احیای حقوق،
عدالت در حکمرانی بر
مسلمانان و
اطاعت از
خداوند است و در پایان به برخی از موارد کاربرد
خمس اشاره کرده است.
بر پایه نقلی، هنگامی که ابن‌غزاله نگارش کتیبه را به پایان رساند، نزد
زیاد بن عبیدالله رفت و دستمزد خویش را خواست. زیاد از پرداخت اجرت وی خودداری کرد و گفت: هرگاه دیدی ما به آن فرمان‌های الهی که در این کتیبه نگاشته‌ای، عمل کردیم، بیا و مزد خود را بستان!
چنین رفتاری از زیاد بن عبیدالله با کتیبه‌نویس دیگری به نام
سعد النار نیز گزارش شده است
که از نادانی و تندخویی زیاد بن عبیدالله نشان دارد.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۱، برگرفته از مقاله «ابن‌غزاله»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۲/۲۹.
