• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌اشناس ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ محمد بزاز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابن اشناس محدث و فقیه شیعی ‌در قرن چهارم و پجم بود.


اِبْن‌ِ اَشناس‌، ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ محمد بن‌ اسماعیل‌ بزاز (۳۵۹- ۴۳۹ق‌/۹۷۰- ۱۰۴۸م‌)، محدث و فقیه شیعی ‌. تبار و چگونگی‌ زندگی‌ وی‌ چندان‌ روشن‌ نیست‌.
همین‌ قدر می‌دانیم‌ که‌ وی‌ از موالی‌ بوده‌ و به‌ شخصی‌ به‌ نام‌ جعفر متوکل ‌ وابستگی‌ داشته‌ و به‌ همین‌ جهت‌ به‌ متوکلی‌ شهرت‌ یافت‌ است‌.
[۱] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.

کلمه اشناس‌ احتمالاً ایرانی‌ است‌.
افندی ‌
[۲] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۴، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
می‌گوید ضبط مشهور در این‌ کلمه‌ به‌ ضم‌ اول‌ است‌، اما بعضی‌ از افاضل‌ آن‌ را به‌ فتح‌ اول‌ (یعنی‌ اَشناس‌) نیز آورده‌اند.
مؤلف‌ اعیان‌ الشیعه
[۳] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۸.
[۴] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۹.
[۵] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۷۵.
[۶] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۲۳، ص۷۰-۷۶.
حدس ‌ زده‌ که‌ «اشناس‌» صورت‌ دیگری‌ از کلمه «شناس‌» باشد.
قرینه دیگر بر ایرانی‌ بودن‌ این‌ کلمه‌ این‌ است‌ که‌ به‌ نوشته ابوالفضل‌ بیهقی‌
[۷] ابوالفضل‌ بیهقی‌، تاریخ‌، ج۱، ص‌ ۱۶۸، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر فیاض‌، مشهد، ۱۳۵۰ش‌.
نام‌ افشین‌، «اشناس‌» بوده‌ است‌.
به‌ گفته خطیب‌ بغدادی‌ (د ۴۶۳ق‌/۱۰۷۱م‌) ابن‌ اشناس‌ در کرخ ‌ بغداد در خانه‌اش‌ حوزه درسی‌ داشته‌ که‌ در آن‌ دانش‌پژوهان‌ شیعی‌ گرد می‌آمده‌ و از وی‌ حدیث ‌ و فقه ‌ می‌آموخته‌اند.
درگذشت‌ او در بغداد بوده‌ و در همان‌جا در باب‌ کناس‌ به‌ خاک ‌ سپرده‌ شده‌ است‌.
[۸] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.


۱.۱ - بررسی در علم رجال

رجال‌ شناسان‌ شیعی‌ از ابن‌ اشناس‌ به‌ نیکی‌ یاد کرده‌ و غالباً به‌ وثاقت ‌ او گواهی‌ داده‌اند.
سید بن‌ طاووس‌ (۵۸۹ -۶۶۴ق‌/۱۱۹۳- ۱۲۶۶م‌) او را در نقل‌ حدیث ‌ صالح‌ و موثق ‌ دانسته‌ است‌.
[۹] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۶۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.    
[۱۰] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
[۱۱] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.


۱.۲ - روایت صحیفه سجادیه‌

ابن‌ اشناس‌ از کسانی‌ است‌ که‌ صحیفه سجادیه ‌ را روایت‌ کرده‌ و افندی‌ اصفهانی‌ نسخه‌هایی‌ از آن‌ را در ادرنه روم‌ و تبریز دیده‌ است‌.
[۱۲] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.

مجلسی ‌ نیز گفته‌ است‌ که‌ نسخه‌هایی‌ از آن‌ نزد اوست‌،
[۱۳] عبدالنبی‌ کاظمی‌، تکملة الرجال‌، ج۱، ص۳۱۱، به‌ کوشش‌ محمدصادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌.
هر چند گفته‌اند که‌ نسخه مجلسی‌ از جهات‌ مختلف‌ با نسخه مشهور و رایج‌ متفاوت‌ است‌.

۱.۳ - اساتید

ابن‌ اشناس‌ از بسیاری‌ از فقیهان‌ و راویان‌ شیعی‌ و سنی‌ روزگارش‌ دانش‌ آموخته‌ و از آنان‌ حدیث‌ نقل ‌ کرده‌ است‌.
برخی‌ از این‌ کسان‌ عبارتند از: حسن‌ بن‌ محمد بن‌ عبید عسکری ‌، عمر بن‌ محمد بن‌ سنبک ‌، عبیدالله‌ بن‌ محمد بن‌ عابد خلال ‌، ابوالحسن‌ بن‌ لؤلؤ ،
[۱۴] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵- ۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
شیخ‌ مفید ،
[۱۵] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۶۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.    
ابن‌ ابی‌ الثلج‌ کاتب ‌، ابوالمفتح‌ الراس ‌، ابوالمفضل‌ محمدبن‌عبدالله‌بن‌مطلب‌شیبانی ‌،
[۱۶] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
احمدبن‌ محمدبن‌ عبدالله‌بن‌ عیاش‌ جوهری‌ ، حسین‌ بن‌ احمد ابن‌ مغیره‌ ابوعبدالله‌ ثلاج ‌.
[۱۷] محمدعلی‌ موحد ابطحی‌ اصفهانی‌، تهذیب‌ المقال‌، ج۲، ص۳۵۲-۳۵۳، نجف‌، ۱۳۹۰ق.    


۱.۴ - ناقلان حدیث از اشناس

برخی‌ کسان‌ مانند محمد بن‌ محمد بن‌ میمون ‌
[۱۸] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
و همچنین‌ شیخ‌ طوسی‌ از وی‌ حدیث‌ روایت‌ کرده‌اند.
[۱۹] محمد طوسی‌، الخلاف‌، ج۱، ص۶۰، تهران‌، ۱۳۷۷ق‌.


۱.۵ - آثار

به‌ ابن‌ اشناس‌ در فقه ‌ و حدیث ‌ و کلام ‌ آثار زیر را نسبت‌ داده‌اند: الکفایة فی‌الاعتقادات ‌
[۲۰] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌،ج۲، ص۶۹ ، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.
و عمل‌ ذی‌الحجه .
[۲۱] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.

از این‌ آثار اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌ جز اینکه‌ کتاب‌ اخیر، تألیف‌ شده‌ در ۴۳۷ق‌، به‌ دست‌ ابن‌ طاووس‌ رسیده‌ و او آن‌ را در کتاب‌ الاقبال‌ خود آورده‌ است‌.
[۲۲] علی‌ ابن‌ طاووس‌، الاقبال‌ لصالح‌ الاعمال‌، ج۱، ص‌ ۴۹۶، تهران‌، ۱۳۱۴ق‌/ ۱۸۹۶م‌.


(۱) علی‌ ابن‌ طاووس‌، الاقبال‌ لصالح‌ الاعمال‌، تهران‌، ۱۳۱۴ق‌/ ۱۸۹۶م‌.
(۲) رضا استادی‌، «ابن‌ اشناس‌»، آینده‌، س‌ ۵، شم ۱، فروردین‌ - خرداد ۱۳۵۸ش‌.
(۳) عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
(۴) ابوالفضل‌ بیهقی‌، تاریخ‌، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر فیاض‌، مشهد، ۱۳۵۰ش‌.
(۵) محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.
(۶) احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
(۷) محمد طوسی‌، الخلاف‌، تهران‌، ۱۳۷۷ق‌.
(۸) عبدالنبی‌ کاظمی‌، تکملة الرجال‌، به‌ کوشش‌ محمدصادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌.
(۹) محمدعلی‌ موحد ابطحی‌ اصفهانی‌، تهذیب‌ المقال‌، نجف‌، ۱۳۹۰ق.
(۱۰) محسن امین، الاعیان الشیعه.

۱. ↑ احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۲. ↑ عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۴، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۳. ↑ محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۸.
۴. ↑ محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۹.
۵. ↑ محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۷۵.
۶. ↑ محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۲۳، ص۷۰-۷۶.
۷. ↑ ابوالفضل‌ بیهقی‌، تاریخ‌، ج۱، ص‌ ۱۶۸، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر فیاض‌، مشهد، ۱۳۵۰ش‌.
۸. ↑ احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۹. ↑ محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۶۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.    
۱۰. ↑ احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۱۱. ↑ احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۱۲. ↑ عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۱۳. ↑ عبدالنبی‌ کاظمی‌، تکملة الرجال‌، ج۱، ص۳۱۱، به‌ کوشش‌ محمدصادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌.
۱۴. ↑ احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵- ۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۱۵. ↑ محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۶۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.    
۱۶. ↑ عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۱۷. ↑ محمدعلی‌ موحد ابطحی‌ اصفهانی‌، تهذیب‌ المقال‌، ج۲، ص۳۵۲-۳۵۳، نجف‌، ۱۳۹۰ق.    
۱۸. ↑ عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۱۹. ↑ محمد طوسی‌، الخلاف‌، ج۱، ص۶۰، تهران‌، ۱۳۷۷ق‌.
۲۰. ↑ محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌،ج۲، ص۶۹ ، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.
۲۱. ↑ عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۲۲. ↑ علی‌ ابن‌ طاووس‌، الاقبال‌ لصالح‌ الاعمال‌، ج۱، ص‌ ۴۹۶، تهران‌، ۱۳۱۴ق‌/ ۱۸۹۶م‌.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن اشناس»،ج۳، ص۸۹۱.    


رده‌های این صفحه : تراجم | حدیث شناسی | علمای شیعه | علمای قرن چهارم | فقهای شیعه | محدثین شیعه
جعبه ابزار