آیه فئ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه فئ به آیه ۷ حشر، درباره حکم
غنائم به دست آمده بدون
جنگ و درگیری اطلاق می‌شود.
به آیه ۷
سوره حشر "آیه فیء" می‌گویند: (ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله وللرسول ولذی القربی والیتامی والمساکین وابن السبیل کی لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم وما آتاکم الرسول فخذوه وما نهاکم عنه فانتهوا واتقوا الله ان الله شدید العقاب)؛ "آنچه خدا از(دارایی) ساکنان آن قریه‌ها عاید پیامبرش گردانید از آن
خدا و از آن
پیامبر (او) و متعلق به خویشاوندان نزدیک(وی) و یتیمان و بینوایان و درراه ماندگان است تا میان توانگران شما دست به دست نگردد و آنچه را فرستاده(او) به شما داد آن را بگیرید و از آنچه شما را باز داشت بازایستید و از خدا پروا بدارید که خدا سخت
کیفر است".
"فیء" در اصل به معنای "رجوع و بازگشت" است، و در
اصطلاح فقهی به آن دسته از
غنائم جنگی گفته می‌شود که بدون
زحمت و
رنج و خونریزی نصیب
جامعه اسلامی گردد.
این آیه و آیه ۶ همین
سوره ناظر به داستان شکست
یهود بنی نضیر است که پس از خروج آنان از
مدینه ، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی و خانه‌ها و قسمتی از اموالشان در مدینه باقی ماند و مسلمانان در اندیشه تقسیم آن‌ها براساس سنت جاهلی بودند، که این آیه(آیه فیء) نازل شد و با صراحت بیان کرد که چون برای این اموال، جنگی نشده است و مسلمانان زحمتی نکشیده‌اند، تمام آن به رسول خدا (رئیس حکومت اسلامی) تعلق دارد، و او هر طور صلاح بداند تقسیم می‌کند. و از آن جایی که شخص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مدافع و حافظ
حقوق نیازمندان است، قسمت عمده را برای آنان صرف می‌کند.
در نتیجه می‌توان گفت این آیه مصارف فیء را بیان می‌کند که شش مصرف دارد:
۱. سهم خدا؛ ۲. سهم پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ؛ ۳. سهم
ذی القربی ؛ ۴. سهم
یتیمان ؛ ۵. سهم مسکینان؛ ۶. سهم درراه ماندگان.
از دیگر نکات مهم درباره این
آیه که به آن ارتباط دارد، داستان غم انگیز
فدک است.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با توجه به این آیه و آیه ۶ همین سوره (خداوند فیء را مخصوص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دانست) مجاز بود آن را در راه‌های مذکور مصرف کند. یکی از آن راه‌ها مصرف در زندگی ذی القربی (خاندان
علی علیه‌السّلام و
فاطمه سلام‌الله‌علیهم ) بود. با توجه به این، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فدک (دهکده‌ای آباد در اطراف مدینه و از یهودیان
خیبر ، که بدون خونریزی و جنگ به
غنیمت گرفته بود) را به دخترش فاطمه سلام‌الله‌علیهم بخشید. این سخنی است که بسیاری از مورخان
شیعه و
سنی به آن تصریح کرده‌اند.
ولی پس از پیامبر کسانی که نمی‌توانستند وجود این
قدرت اقتصادی را در دست علی علیه‌السّلام و فاطمه سلام‌الله‌علیهم ببینند و آن را مخالف قدرت سیاسی خود می‌دیدند، به بهانه‌های واهی آن را به چنگ خود گرفتند.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه فئ».
