وراثت بنی اسرائیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند در
قرآن بنی اسرائیل وارثان
تورات و اموال و
حکومت فرعونیان معرفی می‌کند.
بنی اسرائیل، وارث
کتاب آسمانی مشتمل بر
هدایت و یادآوری است.
ولقد ءاتینا موسی الهدی واورثنا بنی اسرءیل الکتـب• هدی وذکری لاولی الالبـب.
و ما به موسی
هدایت بخشیدیم، و بنی اسرائیل را وارثان کتاب (
تورات) قرار دادیم• کتابی که مایه هدایت و تذکر برای صاحبان عقل بود!
تعبیر به
میراث در مورد" تورات" بخاطر این است که بنی اسرائیل نسلی بعد از
نسل دیگر آن را در اختیار گرفتند، و می‌توانستند از آن بهره گیری کنند بی آنکه زحمتی برای آن کشیده باشند، همچون میراثهای معمولی که بدون
زحمت در اختیار انسان قرار می‌گیرد، هر چند آنها این میراث بزرگ الهی را ضایع کردند.
وارث چشمه سارهای
فرعونیان، پس از خارج شدن آنان از
مصر بنی اسرائیل بودند.
فاخرجنـهم من جنت وعیون• کذلک و اورثنـها بنی اسرءیل.
(سرانجام
فرعونیان مغلوب شدند،) و ما آنها را از باغها و چشمه‌ها بیرون راندیم، • (آری،) اینچنین کردیم! و بنی اسرائیل را
وارث آنها ساختیم.
در این جمله با اینکه
فرعونیان به تحریک فرعون از شهرهای خود بیرون شدند، ولی خدای تعالی نسبت آن را به خودش داده و فرموده: ما بیرونشان کردیم و جهتش این است که بیرون شدنشان با نقشه‌ای الهی بود، که به کیفر استکباری که کردند آن نقشه را در حقشان عملی کرد، " کذلک"
داستان از این قرار بود، " و اورثناها" و آن خانه‌ها و قصرها و نهرها و گنجینه‌ها و مقام کریم را به بنی اسرائیل
ارث دادیم چون فرعون و لشکریانش غرق شدند و بنی اسرائیل بعد از ایشان باقی ماندند، پس می‌توان گفت که وارث آنان شدند.
آیا بنی اسرائیل پس از شکست
فرعونیان در مصر
حکومت کردند؟
بر اساس تعبیری که در آیات بالا گذشت که خداوند می‌فرماید: " ما بنی- اسرائیل را وارث
فرعونیان ساختیم" جمعی از مفسران (طبرسی و
قرطبی) بر این عقیده‌اند که آنها به مصر بازگشتند و زمام
حکومت را در دست گرفتند، و مدتی بر آن سرزمین
حکمرانی کردند.
البته ظاهر آیات فوق با این تفسیر مناسب است.
در حالی که بعضی (
آلوسی) دیگر معتقدند که آنها بعد از
هلاک فرعونیان راهی سرزمینهای مقدس شدند، ولی بعد از مدتی به مصر بازگشتند و حکومتی در آنجا تشکیل دادند.
فصول
تورات کنونی که مربوط به این قسمت است با این
تفسیر مطابقت دارد.
بعضی دیگر احتمال داده‌اند که بنی اسرائیل دو گروه شدند، گروهی از آنان در مصر باقی ماندند و حکومت کردند، و گروهی همراه موسی ع به سوی سرزمینهای مقدس روانه شدند.
این احتمال نیز داده شده که منظور از وارث شدن بنی اسرائیل این است که آنها بعد از موسی ع و در زمان
سلیمان بر سرزمین پهناور مصر حکمرانی کردند.
ولی با توجه به اینکه موسی ع یک
پیامبر انقلابی بزرگ بود، بسیار بعید به نظر می‌رسد که چنین سرزمینی را که ارکان حکومتش فرو ریخته و در بست در اختیار او قرار داشت به کلی رها سازد، و بی آنکه تصمیمی برای آنجا بگیرد روانه به سوی بیابانها شود، بخصوص اینکه سالیان دراز صدها هزار نفر از بنی- اسرائیل در آنجا ساکن بودند و با مسائل آن محیط آشنایی داشتند.
بنا بر این از دو حال خارج نیست یا بنی اسرائیل همگی به مصر بازگشتند و حکومتی را تشکیل دادند، و یا جمعی از آنها به فرمان موسی ع در آنجا ماندند و این برنامه را اجرا کردند، در غیر این صورت بیرون راندن
فرعونیان و وارث ساختن بنی اسرائیل که در آیات آمده
مفهوم روشنی نخواهد داشت.
ولقد فتنا قبلهم قوم فرعون وجاءهم رسول کریم• کم ترکوا من جنت وعیون• کذلک واورثنـها قوما ءاخرین• ولقد نجینا بنی اسرءیل من العذاب المهین.
ما پیش از اینها قوم فرعون را آزمودیم و رسول بزرگواری به سراغشان آمد، • (سرانجام همگی نابود شدند و) چه بسیار باغها و چشمه‌ها که از خود به جای گذاشتند، • اینچنین بود ماجرای آنان! و ما (اموال و حکومت) اینها را میراث برای اقوام دیگری قرار دادیم! • ما بنی اسرائیل را از عذاب ذلت بار رهایی بخشیدیم
فتنه عبارتست از سختی عبادت و اصل لغت فتنه بمعنی دمیدن آتش است در
طلا تا آن را از
غش خالص سازند.
بعضی هم گفته‌اند فتنه عبارتست از امتحانی که خداوند انجام میدهد تا افراد را طبق اعمالی که از آنان ظاهر میشود
مجازات دهد، نه آنکه بر طبق علم خود بی آنکه عملی از آنان سر زده باشد مجازات کند.
قرآن در آیات بعد میراث عظیم آنها را که به بنی اسرائیل رسید طی پنج موضوع که فهرست تمام زندگی آنهاست بیان کرده:
نخست می‌فرماید: " چه بسیار باغها و چشمه‌ها که از خود بجا گذاشتند و رفتند"! (کم ترکوا من جنات و عیون).
باغها، و چشمه‌ها، دو
سرمایه از جالبترین و ارزنده‌ترین اموال آنها بود، چرا که مصر به ببرکت
نیل سرزمینی حاصلخیز و پر باغ بود، این چشمه‌ها ممکن است اشاره به چشمه‌هایی باشد که از دامن بعضی از کوه‌ها سرازیر می‌شد و یا شعبه‌هایی باشد که از نیل سرچشمه می‌گرفت و از باغهای سرسبز و خرم آنها می‌گذشت. و
اطلاق چشمه (عین) بر این شعبه‌ها بعید نیست.
سپس می‌افزاید: " و زراعتها، و قصرهای جالب و زیبا و پر ارزش" (و زروع و مقام کریم).
و این دو سرمایه مهم دیگر آنها بود، زراعتهای عظیمی که در بستر نیل در سرتاسر مصر از انواع و اقسام مواد خوراکی و غیر خوراکی و محصولاتی که هم خود از آن استفاده می‌کردند و هم به خارج صادر می‌کردند، و
اقتصاد آنها بر محور آن می‌چرخید، و همچنین قصرها و مساکن آباد که یکی از مهمترین وسائل زندگی انسان
مسکن مناسب است.
البته" کریم" و پر ارزش بودن این قصرها از نظر ظاهری و از دیدگاه خود آنها بود، و گرنه در
منطق قرآن اینگونه مسکنهای پر زرق و برق طاغوتی و
غفلت زا کرامتی ندارد.
بعضی نیز احتمال داده‌اند که منظور از" مقام کریم" مجالس جشن و شادمانی، و یا منابری باشد که مداحان و شعرا بالای آن می‌رفتند و فرعون را
ستایش می‌کردند، ولی معنی اول از همه مناسبتر به نظر می‌رسد.
و از آنجا که غیر از امور مهم چهارگانه فوق، وسائل تنعم فراوان دیگری داشتند، به همه آنها نیز در یک جمله کوتاه اشاره کرده می‌گوید: " و نعمتهای فراوان دیگری که در آن متنعم بودند و در ناز و
نعمت زندگی می‌کردند" (و نعمة کانوا فیها فاکهین).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۴۲۵، برگرفته از مقاله «وراثت بنی اسرائیل».
