نَطیحَةُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَطیحَةُ:(وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطيحَةُ) «نَطیحَةُ» از مادّۀ «نطح» (بر
وزن سطح) به معنى «شاخ زدن» است.
«نطيحة» به حيوانى گفته مى‌شود كه بر
اثر شاخ زدن
حیوان ديگرى بميرد كه البته خوردن
گوشت چنين حيوانى - به اضافه چند مورد ديگر كه در آغاز
سوره مائده از آن‌ها ياد شده -
حرام است، ولى اگر قبل از آن كه اين‌گونه حيوانات
جان بسپرند به آن‌ها برسند و با آداب اسلامى آن‌ها را
سر ببرند و
خون به
قدر كافى از آن‌ها بيرون بريزد،
حلال خواهد بود. واژۀ «نطيحة» فقط يک‌بار در
قرآن مجید آمده است.
به موردی از کاربرد «نَطیحَةُ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الْدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطيحَةُ وَ ما أَكَلَ السَّبُعُ إِلاّ ما ذَكَّيْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَن تَسْتَقْسِمواْ بِالأَزْلامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَرواْ مِن دينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دينًا فَمَنِ اضْطُرَّ في مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفورٌ رَّحيمٌ) «گوشت
مردار، و خون، و گوشت
خوک، و حيوانى كه به غير نام خدا
ذبح شود، و حيوان خفه شده، و به
زجر كشته شده، و حيوانى كه بر اثر پرت شدن از بلندى بميرد، و حيوانى كه به
ضرب شاخ حيوان ديگرى مرده باشد. و باقی‌مانده
صید حيوان درنده- مگر آن‌كه بموقع به آن شكار برسيد و آن را سر ببريد- و حيوانى كه روى بت‌ها يا در برابر آن‌ها ذبح مى‌شود، همه بر شما حرام شده است؛ و همچنين تقسيم كردن گوشت حيوان بوسيله چوبه‌هاى تيرِ مخصوص بخت آزمايى؛ تمام اين اين‌ها،
فسق و
گناه است.- امروز، كافران از شكست آيين شما مأيوس شدند؛ بنابراين، از آن‌ها نترسيد؛ و از مخالفت من بترسيد! امروز، دين شما را برايتان كامل كردم؛ و
نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و
اسلام را بعنوان آيين جاودان شما پذيرفتم- امّا كسانى كه در حال گرسنگى، ناچار شوند، و تمايل به گناه نداشته باشند، مانعى ندارد كه از گوشت‌هاى ممنوع بخورند؛- خداوند، آمرزنده و مهربان است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطيحَةُ وَ ما أَكَلَ السَّبُعُ إِلّا ما ذَكَّيْتُمْ) كلمه
منخنقة به معناى حيوانى است كه خفه شده باشد، چه خفگى اتفاقى باشد و يا عمدى باشد و عمدى به هر
نحو و هر آلتى كه باشد، خواه كسى عمدا و با دست خود او را خفه كرده باشد، و يا اين‌كه اين خفه كردن عمدى با وسيله‌اى چون طناب باشد، و چه اين‌كه گردن حيوان را بين دو چوب قرار دهند تا خود بخود خفه شود، هم چنان كه در جاهليت به اين طريق و به امثال آن حيوان را بى‌جان مى‌كردند.
و
موقوذة حيوانى است كه در اثر ضربت بميرد آن
قدر او را بزنند تا مردار شود.
و
متردیة حيوانى است كه از محلى بلند چون
کوه و يا لبه
چاه و امثال آن سقوط كند و بميرد.
و
نطیحة حيوانى است كه حيوانى ديگر او را شاخ بزند و بكشد
(وَ ما أَكَلَ السَّبُعُ) حيوانى است كه درنده‌اى پاره‌اش كرده باشد، و از گوشتش خورده باشد، پس أكل مربوط به ماكول است، چه اين‌كه همه‌اش را خورده باشد، و چه اين‌كه بعض آن را، و كلمه سبع به معناى حيوان وحشى گوشت‌خوار است، چون
شیر و
گرگ و
پلنگ و امثال آن.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نطیحة»، ج۴، ص ۴۷۰.
