نَشَأ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَشَأ (به فتح نون و شین) از
واژگان قرآن کریم به معنای پدید آمدن است. تربیت شدن و تربیت کردن بلند شدن و بلند کردن نیز که در معنی
نشا و
انشاء گفته‌اند، نوعی پدید آمدن و پدید آوردن است. مشتقات این ماده که در
قرآن آمده عبارتند از:
نَشْأَة به معنای پدیدآمده و خلق شده و
ناشِئَة به معنای حادث و پدید آمده.
نَشَأ به معنای پدید آمدن است. در
مصباح گفته: «
نَشَاَ الشی‌ء
نَشْاً: حدث و تجدّد»
صحاح و
قاموس و
اقرب مثل مصباح آنرا لازم گفته‌اند ولی
راغب آنرا مثل
انشاء پدید آوردن توام با
تربیت گفته است. تربیت شدن و تربیت کردن بلند شدن و بلند کردن نیز که در معنی
نشا و
انشاء گفته‌اند، نوعی پدید آمدن و پدید آوردن است، آفریدن نیز پدید آوردن می‌باشد.
(وَ هُوَ الَّذِی اَنْشَاَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْاَبْصارَ وَ الْاَفْئِدَةَ) «اوست که برای شما گوشها، چشمها و قلبها پدید آورد و آفرید»
(وَ اَنْشَاْنا بَعْدَها قَوْماً آخَرِینَ) «بعد از آنها قوم دیگری پدید آوردیم».
نَشْأَة، چنانکه در
مصباح و
صحاح گفته
اسم مصدر است
به معنی پدید آمده و خلق شده.
(ثُمَّ اللَّهُ یُنْشِئُ النَّشْاَةَ الْآخِرَةَ) «سپس
خدا خلقت دیگر را پدید می‌آورد»
منظور
قیامت است
(وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْاَةَ الْاُولی فَلَوْ لا تَذَکَّرُونَ) «حقّا که خلقت اوّلی (خلقت در
دنیا) را دانسته‌اید چرا متذکّر نمی‌شوید».
ناشِئَة ممکن است مصدر باشد مثل عاقبة و عافیة و ممکن است اسم فاعل باشد که ناشی‌ء به معنی حادث و پدید آمده است.
(اِنَ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ اَشَدُّ وَطْئاً وَ اَقْوَمُ قِیلًا) مراد از «
(ناشِئَةَ اللَّیْلِ)» عبادتی است که در شب پدید آمده و واقع شده یعنی «
عبادت شب محکمتر است در ثبات قدم و در صفاء نفس و بندگی حق و قویترین قول است در
حضور قلب»
این آیه تعلیل آیات قبلی است که فرموده:
(قُمِ اللَّیْلَ اِلَّا قَلِیلًا..) (شب را، جز كمى، به پاخيز)
(وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا) (و
قرآن را با تامّل و دقت بخوان)
احتمال داده‌اند که
(ناشِئَةَ اللَّیْلِ) اضافه،
صفت بر
موصوف و مراد از ناشئة، لیل باشد یعنی: «شب پدید آمده محکمتر است از برای...»
(اَوَمَنْ یُنَشَّؤُا فِی الْحِلْیَةِ وَ هُوَ فِی الْخِصامِ غَیْرُ مُبِینٍ) «یا اختیار کرده آنکه را که در زینت
تربیت می‌شود و در
مخاصمه بیانش روشن نیست.»
رجوع شود به «خصم».
(وَ لَهُ الْجَوارِ الْمُنْشَآتُ فِی الْبَحْرِ کَالْاَعْلامِ) «برای خداست جاری شوندگان که در
دریا پدید آمده‌اند و مانند مرزها محسوس و آشکاراند».
در «بحر» مشروحا توضیح دادیم که این آیه با نهرهای دریائی تطبیق می‌شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نشأ»، ج۷، ص۶۳.
