• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نَجْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَجْم (به فتح نون و سکون جیم) از واژگان نهج البلاغه در اصل به معنی بروز و ظهور و آشکار شدن است. ستاره را از آن جهت نجم گویند که طلوع می‌کند. علف را نیز نجم گویند که از زمین بروز و ظهور می‌کند. مواردی از این واژه در نهج البلاغه آمده است.



نَجْم در اصل به معنی بروز و ظهور و آشکار شدن است. گویند: «نجم القرن و النبات» یعنی شاخ و علف روئید و آشکار شد، ستاره را از آن جهت نجم گویند که طلوع می‌کند. علف را نیز نجم گویند که از زمین بروز و ظهور می‌کند.


امام علی (علیه‌السلام) درباره خوارج آنگاه که گفتند، همه‌شان کشته شدند فرمود: «كَلاَّ وَالله، إِنَّهُمْ نُطَفٌ فِي أَصْلاَبِ الرِّجَالِ، وَقَرَارَاتِ النِّسَاءِ، كُلَّمَا نَجَمَ مِنْهُمْ قَرْنٌ قُطِعَ، حَتَّى يَكُونَ آخِرُهُمْ لُصُوصاً سَلاَّبِينَ.» «به خدا تمام نشده‌اند، آنها نطفه‌ها هستند در اصلاب مردان و رحم‌های زنان، هر وقت شاخی از آنها ظاهر شود بریده شود (اگر شخصی از آنها قیام کنند شکست می‌خورد) تا در آخر به صورت دزدها و غارتگر کردند (یعنی روح خارجی همیشه خواهد ماند).» (شرح‌های خطبه: )
به برج بن مسهر طائی فرمود: «نَجَمْتَ نُجُومَ قَرْنِ الْمَاعِزِ» که در «سوم» گذشت. یعنی «ظاهر شدی مانند روئیدن شاخ بز.» (شرح‌های خطبه: )
«الْحَمْدُ للهِ كُلَّمَا وَقَبَ لَيْلٌ وَغَسَقَ، وَالْحَمْدُ للهِ كُلَّمَا لاَحَ نَجْمٌ وَخَفَقَ» (ستايش مخصوص خداست در هر لحظه كه شب فرا رسد و پرده تاريكى آن فرو افتد. ستايش ويژه پروردگار است هر زمان كه ستاره‌اى طلوع و غروب نمايد.) (شرح‌های خطبه: )
درباره جوّ و فضا فرموده: «الَّذِي جَعَلْتَهُ مَغِيضاً لِلَّيْلِ وَالنَّهَارِ، وَمَجْرىً لِلشَّمْسِ وَالْقَمَرِ، وَمُخْتَلَفاً لِلنُّجُومِ السَّيَّارَةِ» «خدایا تو فضا را محلّ غائب شدن شب و روز، محل حرکت آفتاب و ماه و محل رفت و آمد ستارگان سیّار قرار داده‌ای، از این معلوم‌ می‌شود که همه اجرام در فضا آویخته‌اند.» (شرح‌های خطبه: )
کلام آن حضرت درباره: «إِيَّاكُمْ وَتَعَلُّمَ النُّجُومِ...المُنَجَّمُ كَالْكَاهِنِ» (اى مردم از فراگرفتن علم نجوم (خبرهاى غيبى و پيشگويى به وسيله ستارگان) برحذر باشيد،...منجّم همچون كاهن است.) (شرح‌های خطبه: ) منظور علم نجوم احکامی است که به طور مفصّل در «کهن» گذشت و منظور از منجّم کسی است که از علم نجوم غیب‌گوئی می‌کند، نه منجمان فعلی که تقویم می‌نویسند.
درباره خودش فرموده: «أَنَا وَضَعْتُ الصِّغَرَ     بَكَلاَكِلِ الْعَرَبِ، وَكَسَرْتُ نَوَاجِمَ قُرُونِ رَبِيعَةَ وَمُضَرَ.» کلاکل: سینه‌ها، قرون: شاخ‌ها. منظور از نواجم قرون شاخ‌های ظاهر شده و بلند شده است که عبارت باشد از سرکردگان و پهلوانان یعنی «من در جوانی سینه‌های عرب را به خاک‌ انداختم و شاخ‌های بلند قبیله ربیعه و مضر را شکستم.» (شرح‌های خطبه: )
«انْظُرُوا إِلَى مَا فِي هذِهِ الاَْفْعَالِ مِنْ قَمْعِ نَوَاجِمِ الْفَخْرِ، وَقَدْعِ طَوَالِعِ الْكِبْرِ!» (به آثار اين افعال (نماز و روزه و زکات و سجده) بنگريد كه چگونه شاخه هاى درخت تفاخر را درهم مى‌شكنند و از جوانه زدن کبر و خودپسندى جلوگيرى مى‌كنند.) (شرح‌های خطبه: ) نواجم الفخر یعنی ظواهر و مظاهر فخر فروشی. رجوع شود به «قدع»


مواردی از واژه نجم در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۱۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۳.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۹۱.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۱۹، خطبه ۵۹.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۰۳، خطبه ۵۹.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۳، خطبه ۶۰.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۲۱، خطبه ۶۰.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۳۱.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۳۱.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۶۷۱.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۳۷۵.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۱۴.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۱۷، خطبه ۱۸۴.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۳۷، خطبه ۱۷۹.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۶۸، خطبه ۱۸۴.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱۷، خطبه ۱۸۴.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۳.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۳.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۱۳۶.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۴۱۳.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۳۰.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۰۸، خطبه ۴۸.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۹۳، خطبه ۴۸.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۸۷، خطبه ۴۸.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۰۹، خطبه ۴۸.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۷.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۷.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۵۳۵.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۲۷۰.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۲۰۰.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷۹، خطبه ۱۷۱.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۰۱، خطبه ۱۶۶.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۵، خطبه ۱۷۱.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۷، خطبه ۱۷۱.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۹۹.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۰.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۴۷۵.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۲۴.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۳۰۱.    
۴۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۳۹، خطبه ۷۸.    
۴۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۲۵، خطبه ۷۷.    
۴۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۵، خطبه ۷۹.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۴۵، خطبه ۷۹.    
۴۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۶۵.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۶۵.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۲۷۵.    
۴۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۶۰.    
۴۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۱۹۹.    
۴۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۷۳، خطبه ۱۹۲.    
۵۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۸۱، خطبه ۱۸۷.    
۵۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۰، خطبه ۱۹۲.    
۵۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۶۷، خطبه ۱۹۲.    
۵۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۲۰.    
۵۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۲۷.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۴۹۷.    
۵۶. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۲، ص۳۳.    
۵۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۹۷.    
۵۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۶۴، خطبه ۱۹۲.    
۵۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۷۴، خطبه ۱۸۷.    
۶۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۹۵، خطبه ۱۹۲.    
۶۱. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵۹، خطبه ۱۹۲.    
۶۲. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۶۰.    
۶۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۸۴.    
۶۴. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۴۴۱.    
۶۵. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۶۴.    
۶۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۶۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نجم»، ج۲، ص۱۰۱۶.    






جعبه ابزار