نداء (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نِداء ( به کسر نون) از
واژگان قرآن کریم به معنای بلند شدن صدا و ظهور آن و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود.
مشتقات
نِداء که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
نادَوْا (به فتح دال) به معنای صدا زدن؛
نُودِیَ (به ضم نون) به معنای صدا زدن؛
نادی به معنای دعا در نفس خویش؛
یَوْمَ
التَّنادِ (تشدید تاء) به معنای روز
قیامت است.
نِداء به معنای بلند شدن صدا و ظهور آن و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود.
راغب گوید: نداء بلند شدن صدا و ظهور آن است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود.
طبرسی فرموده:
«نَدَی الصَّوْتُ» یعنی صدا بسیار رفت
«نَادَاهُ نِدَاءً» یعنی او را با بلندترین صدایش خواند.
در
صحاح و اقرب آمده
«نَادَاهُ:صاح به» یعنی به او صیحه زد.
از این‌ها روشن می‌شود که نداء خواندن به صدای بلند است در
قاموس و صحاح گفته:
«النِّدَاءُ: الصوت» در
مصباح و اقرب آمده:
«النِّدَاءُ: الدّعاء» و در
اقرب افزوده:
«الصوت المجرّد» بنا بر این قید بلند بودن در آن معتبر نیست.
به مواردی از
نِداء که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ نادَوْا اَصْحابَ الْجَنَّةِ اَنْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ) (و بهشتيان را صدا مى‌زنند كه: «درود بر شما باد!»)
تدبّر در
آیات قرآن نشان می‌دهد که رفع الصوت در آن معتبر است و مطلق صدا نیست.
(وَ نادَوْا یا مالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنا رَبُّکَ قالَ اِنَّکُمْ ماکِثُونَ) (آنها فرياد مى‌كشند: «اى مالک
دوزخ! اى كاش پروردگارت ما را بميراند تا آسوده شويم!» مى‌گويد: «شما در اين جا ماندگار هستيد.»)
(اِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا اِلی ذِکْرِ اللَّهِ) (هنگامى كه براى نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوى
ذکر خدا و
نماز بشتابيد)
رفع الصوت ملحوظ است گر چه در بعضی از آیات می‌شود به معنی مطلق
دعا و خواندن باشد.
(در آن هنگام كه
پروردگارش را در خلوتگاه
عبادت خواند.)
آیه در باره
زکریّا (علیه‌السّلام) است که از خدا برای خود فرزندی خواست.
اگر مراد از نداء صدای بلند باشد «خَفِیًّا» به معنی مخفی بودن از مردم است یعنی در خفاء و خلوت خدا را ندا کرد در علّت ندا گفته‌اند که زکریّا (علیه‌السّلام) در اثر احوال بد فرض کرده که از خدا دور شده لذا خدا را ندا کرده است طبرسی آنرا دعا در نفس خویش گفته است.
المیزان احتمال اوّل را تایید کرده و آیه
(فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ) که در آیات بعدی آمده مؤیّد آن شمرده است.
(وَ یا قَوْمِ اِنِّی اَخافُ عَلَیْکُمْ یَوْمَ التَّنادِ) (اى
قوم من! من از روزى كه مردم يكديگر را صدا مى‌زنند و از هم يارى مى‌طلبند بر شما بيمناكم!)
(تَنَادِ) در اصل تنادی است و کسره دال علامت حذف یاء است در باره این‌که چرا
روز قیامت روز تنادی است گفته‌اند: که اهل
عذاب یکدیگر را با ویل و هلاکت ندا می‌کنند و گفته‌اند اهل
بهشت و
جهنّم یکدیگر را ندا کنند چنان‌که در
سوره اعراف آمده شاید مراد از آن
(وَ اِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ...) (به خاطر بياور هنگامى را كه در آتش دوزخ با هم به گفتگو و ستيز مى‌پردازند)
و ما بعدش باشد که در آیات ۴۷- ۴۸.
این سوره آمده است.
در
مفردات گفته: اصل نداء از ندی به معنی رطوبت است و صوت را از آن نداء گفته‌اند که هر کس رطوبت دهانش بیشتر باشد کلامش نیکوتر است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نِدَاء»، ج۷، ص۳۹.
