مدت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مدّت و
مهلت را
اجل گویند. اجل هر چیز بخشی از زمان است که آن چیز در آن
حلول می‌کند.
در باب‌های
طهارت،
زکات،
جهاد،
قرض،
ضمان،
اجاره،
کفالت،
نکاح،
طلاق،
ظهار،
ایلاء،
لقطه،
قضاء و
دیات از آن سخن رفته است.
تعیین اجل یا از جانب
شارع است یا
حاکم و یا متعهّد که برای وفا به تعهّد خود اجلی را معیّن می‌کند؛ خواه در برابر التزام وی، التزام دیگری باشد یا نباشد.
از اوّلی به
اجل شرعی، از دومی به
اجل قضایی و از سومی به
اجل توافقی تعبیر می‌کنیم.
مهم‌ترین موارد تعیین اجل از سوی
شارع مقدّس عبارت است از:
کمترین مدّت
حیض سه روز و بیشترین مدّت آن ده روز است.
همچنین بیشترین مدّت
نفاس بنا بر قول مشهور ده روز است.
زکات در
حیوان،
طلا و نقره پس از سپری شدن یک سال از تملّک آن‌ها واجب می‌شود.
آتش‌بس با
دشمن تا چهار ماه جایز است و بیشتر از یک سال
جایز نیست.
مدّت شیر دادن
نوزاد، دو سال از زمان
تولد است.
کمترین مدّت
آبستنی شش ماه و بیشترین مدّت آن بنا بر قول مشهور نه ماه است.
شارع برای
زن آزاد در صورت طلاق وی یا درگذشت همسرش
عدّه (اجل) قرار داده است.
مردی که نسبت به همسرش ظهار کرده، در صورت رجوع زن به
حاکم، حاکم سه ماه به شوهرش مهلت می‌دهد که یا با دادن
کفّاره، به همسرش رجوع کند و یا او را
طلاق دهد.
اگر مردی نسبت به همسرش
ایلاء نماید و زن به حاکم
شکایت برد، حاکم چهار ماه به مرد مهلت می‌دهد تا با دادن کفّاره، به
همسرش رجوع کند.
تعریف مال پیدا شده به مدّت یک سال
واجب است.
دیۀ
جنایت خطایی در مدّت سه سال از
عاقله گرفته می‌شود.
اجل قضایی، اجلی است که
قاضی برای حضور طرف
دعوا، احضار
بیّنه و یا
کفیل قرار می‌دهد.
مهم‌ترین موارد اجل توافقی عبارت است از:
تعیین اجل تحویل
کالا در این
معامله- که قیمت کالا
نقد پرداخت می‌گردد، ولی برای تحویل کالا اجلی قرار داده می‌شود- بر
فروشنده و
خریدار واجب است.
در این معامله نیز- که کالا نقد تحویل می‌شود، لیکن بهای آن دارای اجل است- تعیین اجل بر دو طرف واجب است.
ذکر و تعیین اجل در عقد
ازدواج موقّت شرط است.
وفا کردن به اجل تعیین شده در
عقد قرض، بنا بر قول مشهور، لازم نیست
و هر زمان قرض
مطالبه شود باید پرداخت شود.
اگر
عقد کفالت به اجلی مقیّد باشد،
مکفول له پیش از اجل تعیین شده، حق ندارد از کفیل، احضار
مکفول عنه را بخواهد.
عقد ضمان نیز همچون
کفالت ممکن است دارای اجل باشد. در این صورت،
ضامن پیش از اجل تعیین شده بازخواست نمی‌شود.
اجرت در
عقد اجاره گاه مقیّد به اجل است. در این صورت،
اجیر پس از اجل تعیین شده، حق درخواست
اجرت را دارد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۷۱.
