میرزا محمدعلی اردوبادی معروف به علامه اردوبادی، فرزند حاج میرزاابوالقاسم اردوبادی در بیست و یکم ماه رجب (ریحانة الادب و علمای معاصرین تولد وی را یازدهم رجب ۱۳۱۲ق. ذکر کرده‌اند.) سال ۱۳۱۲ق. به دنیا آمد.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۴، ص۱۳۳۳.
محمدعلی در حالی که نزدیک به چهار بهار از عمرش سپری شده بود، به همراه پدرش راهی نجف اشرف شد و در شهر علوی پرورش یافت.مرعشی، محمود، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۶. دروس مقدماتی، فقه و اصول را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت و آنگاه در حلقه درس استدلالی پدرش حاضر شد و بهره‌ها برد.محمدرضا نصيرى و همکاران، اثر آفرینان، ج۱، ص۲۳۵.
میرزا محمدعلی، فرزند آیت‌الله میرزا ابوالقاسم (محمدقاسم)، فرزند ملا محمدتقی فرزند ملا محمدقاسم، فرزند محمدتقی اردوبادی تبریزی غروی، از خانواده‌ای اصیل و ساکن نجف اشرف است. از محل سکونت آنها قبل از نجف اطلاعی در دست نیست. این خانواده از نجف اشرف به اردوباد (اردوباد از شهرهای آذربایجان و در سه کیلومتری رودخانه ارس قرار دارد. دهخدا و سامی درباره این شهر می‌نویسند: موضعی است در آذربایجان و باغستان زیاد دارد و غله و انگور و میوه آن نیکو و آب وی از کوه‌های قبان خیزد و فاضل آن آب در ارس ریزد.دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۱، ص۱۵۲۹.شمس‌الدین سامی فراشری، قاموس الاعلام، ج۲، ص۸۲۶.) مهاجرت نمودند و در آنجا اقامت گزیدند اما باز، دست سرنوشت آنها را از اردوباد به تبریز کوچانده و در آن شهر ماندگار شدند.مرعشی، محمود، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۶.
محمدعلی بیست و یک سال داشت که در حوزه‌های درس بزرگان نجف اشرف شرکت کرد. وی فقه و اصول را از محضر استادان زبردست مانند پدرش میرزا ابوالقاسم اردوبادی (۱۲۷۴ـ۱۳۳۳ق.) و سید میرزاعلی شیرازی، فرزند میرزای شیرازی فرا گرفت. وی علوم حدیث، رجال، فقه و اصول را از استاد نامدار حوزه، ملا فتح‌الله، معروف به شیخ الشریعه اصفهانی (۱۲۹۶-۱۳۶۱ق.) به خوبی آموخت. روح حقیقت‌جو و عطش فراگیری علوم اسلامی او را برای فراگرفتن فلسفه، کلام، عقاید و تفسیر به محضر استادان برجسته‌ای چون شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (۱۲۹۶ـ۱۳۶۱ق.) و شیخ محمدجواد بلاغی نجفی (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق.) سوق داد. وی مدتها از اصحاب خاص سید میرزاعلی شیرازی و شیخ محمدحسین اصفهانی بود و بعد از وفات آنها از اصحاب راز سید عبدالهادی شیرازی (متوفای ۱۳۸۲ق.) گردید.طباطبایی، سید عبدالعزیز، الغدیر فی التراث الاسلامی، ص۲۱۸.
اردوبادی جوان، در اثر هوش و استعداد سرشار، در عنفوان جوانی به درجه اجتهاد نایل آمد و مورد تایید استادان بزرگ نجف قرار گرفت. فرهیختگانی که اجتهاد و قوه استنباط او را مورد تایید قرار داده‌اند عبارتند از: ۱. آیت‌الله سید میرزاعلی شیرازی. ۲. آیت‌الله میرزا حسین نائینی. ۳. آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی. ۴. آیت‌الله سید حسن صدر کاظمی. ۵. آیت‌الله شیخ محمدباقر آیتی بیرجندی. ۶. آیت‌الله شیخ محمدرضا (ابی المجد) اصفهانی.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۴، ص۱۳۳۲.
جمع کثیری از عالمان عراق، ایران، سوریه و لبنان از وی اجازه نقل روایی دریافت نموده‌اند. بعضی از اجازات وی مفصل و خود کتابی مستقل است و ارزش رجالی دارد. افرادی که از ایشان اجازه روایت دریافت نموده‌اند عبارتند از: ۱. سید محمدهادی میلانی. اجازه ایشان مفصل بوده و در سیزدهم شعبان (۱۳۶۱ق.) در کربلا صادر شده است. ۲. سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی. اجازه وی در ۸ جمادی الثانی ۱۳۶۱ق. صادر شده است. ۳. سید مهدی غریفی بحرانی. ۴. سید احمد اسکویی. ۵. سید علی نقی نقوی لکهنوی، صاحب کتاب «حفاظ الشیعه». ۶. سید محمدصادق بحرالعلوم. ۷. شیخ محمدباقر ساعدی خراسانی. ۸. ملا علی واعظ خیابانی. اجازه وی در صفحه ۶۶۲ جلد صیام وقایع الایام ذکر شده است.مرعشی، محمود، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۹. ۹. سید علی مدد موسوی بیرجندی.حرزالدین، محمد، معارف الرجال، ج۲، ص۱۴۶.
اردوبادی یکی از استادان فاضل حوزه بود. او در نجف به فعالیت‌های علمی و اجتماعی و فرهنگی همت گماشت و به تربیت طلاب علوم دینی پرداخت. از جمله شاگردان آن بزرگوار می‌توان به سه چهره برجسته علمی اشاره نمود: ۱. شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی (۱۳۳۳-۱۳۹۹ق.) عقيقى بخشايشى، عبدالرحيم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۳۷۹. ۲. سید عبدالعزیز طباطبایی (۱۳۴۸-۱۴۱۶ق.) ایشان در روز بیست و سوم جمادی الاولی (۱۳۴۸ق.) در نجف تولد یافت. علوم حوزوی را از استادان بزرگ نجف فرا گرفت و در مراحل سطوح عالی از محضر آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی، آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، آیت‌الله شیخ صدرا بادکوبه‌ای، آیت‌الله شیخ عبدالحسین رشتی و... کسب دانش نمود. وی در تهیه و تدوین دائرة المعارف بزرگ کتاب‌شناسی شیعه، الذریعه الی تصانیف الشیعه و کتاب گرانسنگ الغدیر، نقش مهمی داشت. ایشان همیشه از استاد خود، میرزا محمدعلی اردوبادی به بزرگی یاد می‌کرد و کمک به دیگران در تحقیق و رفع مشکلات علمی را از خصوصیات بارز استادش می‌دانست. محقق طباطبایی پس از سال‌ها تلاش علمی و خدمت به فرهنگ شیعه، در هفتم رمضان (۱۴۱۶ق.) در قم درگذشت و در جوار حرم حضرت معصومه (علیهاالسّلام) به خاک سپرده شد.فصلنامه نهج البلاغه، سال اول، ش ۲ و ۳، ص۱۸۳. ۳. محمدهادی امینی (۱۳۵۰-۱۴۱۲ق.) حجت الاسلام دکتر محمدهادی امینی، فرزند علامه امینی در سال ۱۳۵۰ق. در تبریز متولد گردید. وی با ترغیب و تشویق پدر بزرگوارش وارد حوزه علمیه شد و درس‌های حوزوی را از محضر استادان والامقامی چون سید محسن حکیم، میرزا محمدعلی اردوبادی، سید علی فانی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، سید حسین حمامی، علامه محمدتقی جعفری و علامه امینی کسب فیض نمود. او همچنین به دلیل علاقه به ادبیات و شعر زبان عربی، وارد دانشگاه الازهر مصر گردید و موفق به دریافت مدرک دکترا، در رشته ادبیات عرب شد. وی سال‌ها در موضوعات مختلف علمی مانند ادب و شعر عرب، رجال، تاریخ، حدیث و ماخذشناسی به تحقیق پرداخت و آثار سودمندی از خود به یادگار گذاشت. سرانجام این عالم فرزانه در هجدهم شعبان سال (۱۴۱۲ق.) درگذشت و به ملکوت اعلی پیوست.فصلنامه نهج البلاغه، سال اول، ش ۲ و ۳، ص۱۴۶.
محققّ اردوبادی از جمله فقیهانی بود که در طول شصت و هشت سال عمر، در امر تحقیق و تدوین دهها اثر و تربیت دهها شاگرد نام نیکی از خود به یادگار گذاشت. فعالیت‌های علمی ایشان را می‌توان در موارد زیر ارائه نمود:
آیت‌الله اردوبادی در ادبیات و اشعار عربی بر اکثر شاعران عرب برتری داشت و شیوه عالی وی، شاعران عرب زبان را متحیر می‌نمود. ایشان سرودن اشعار عربی و فارسی را از دوران جوانی شروع نمود و شعر را به خدمت حکمت علمی و مواعظ و منقبت اهل بیت (علیهم‌السّلام) به کار گرفت. بیشتر اشعار وی به زبان عربی بوده و کمتر شعر فارسی سروده است. دیوان ایشان حاوی شش هزار بیت بوده و بیشتر در زمینه مواعظ دینی و اهل بیت پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سروده شده است.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۴، ص۱۳۳۵.عقيقى بخشايشى، عبدالرحيم، مفاخر آذربایجان، ج، ص۳۴۳.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۷۳۹. نمونه‌ای از اشعار ایشان در مدح امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) چنین است: لقد وضح الهدی فی یوم خمّ ••• ینوء بعبئه النبا العظیمُ فغضَّت طرفها عنهُ نمیرٌ ••• کما عن رشده ضلّت تمیمٌواعظ خیابانی، علی بن عبدالعظیم، علمای معاصرین، ص۲۴۷.
آیت‌الله اردوبادی با برخی از مجلات کشورهای اسلامی همکاری داشت و هماره در خدمت به علم و دین کوشا بود. او در کنار استادش آیت‌الله شیخ محمدجواد بلاغی مبارزات خستگی‌ناپذیری علیه تبلیغات مسیحی و استعمار نو، برپاداشت و با نگارش مقالات ارزشمند در موضوعات مختلف و انتشار آنها در دهها مجلّه ـ از جمله «المرشد البغدادیه» و «الهدی العماریة» و «الرضوان الهندیة»جعفر التمیمی، محمدعلی، مشهد الامام، ج۲، ص۱۱۳. ـ با دشمنان اسلام و تشیّع به مبارزه برخاست.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۴، ص۱۳۳۵.صدر حاج سيدجوادی، احمد، دایرة المعارف تشیّع، ج۲، ص۷۲.
همواره منزل و کتابخانه خصوصی آیت‌الله اردوبادی به روی مشتاقان علم و دانش باز بود و ساعت‌ها وقت خود را صرف تکمیل آثار دیگران می‌کرد. وی یار و یاور و مشاور علامه امینی بوده و بخش ادبی کتاب ارزنده الغدیر، مرهون قلم ادبی آن ادیب فرزانه آزاد‌اندیش است. کتاب‌شناس معاصر، علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در بیشتر مجلدهای الذریعه از ایشان یاد کرده و برخی از کتاب‌های نفیس موجود در کتابخانه معظم له را ذکر می‌کند.عقيقى بخشايشى، عبدالرحيم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۳۴۲.
آیت الله میرزامحمدعلی مدرس خیابانی در مورد ایشان می‌نویسد: «وی عالمی است عامل، فاضل کامل، ادیب یگانه، دانشمند فرزانه، جامع کمالات نفسانیه، دارای قریحه شعریّه صافیه.» مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۰۵. آیت‌الله ملا علی واعظ خیابانی درباره شخصیّت و تالیفات وی می‌نگارد: صاحب عنوان ایّده الله الملک المنان از احبّاء و اخلاّء جانی حقیر که استفاده کثیره و استفاضه وفیره از کتب و بیانات ایشان در تبریز و نجف اشرف حاصل کرده. امروز از ترک و فرس در انشاء نظم و نثر عربی بی‌نظیر و هرکس تقریظات او را در کتب علماء و محدّثین و تقریضاتش را در حق فضلاء و مؤلفین دیده و خوانده شبهه و تردیدی در این باب نمانده، تمام انشاءات و مقطّعات و قصایدش موافق عصری و بیانات و مقالات آن عالم یگانه مطابق طرف و اسلوب مصری هر که مولد او را نداند همچون تصور می‌نماید که از قحّ عرب و از اُسّ حجاز است.واعظ خیابانی، علی بن عبدالعظیم، علمای معاصرین، ص۲۴۷.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۱، ص۱۳۳۳ - ۱۳۳۴.مرعشی، محمود، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۷.جعفر التمیمی، محمدعلی، مشهد الامام، ج۲، ص۱۱۳.امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیله، ص۳۵۵.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۳۰۷.قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۲۰.
سرانجام محمدعلی اردوبادی در شب پانزدهم صفر سال (۱۳۸۰ق.) در شهر کربلا دار فانی را وداع گفت. پیکر این عالم در میان غم و اندوه قشرهای مختلف مردم به نجف اشرف منتقل گردید و پس از تشییع بسیار با شکوه و با حضور آیات عظام و علمای اعلام، در صحن مطهر و در جوار مرقد حضرت علی (علیه‌السّلام) به خاک سپرده شد. با انتشار خبر رحلت این عالم فرهیخته، در بسیاری از شهرهای ایران و کشورهای اسلامی مجالس فاتحه و سوگواری برگزار گردید.مرعشی، محمود، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۴۰.آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۴، ۱۳۳۵.
