• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قَبْر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قَبْر (به فتح قاف و سکون باء) از واژگان قرآن کریم به معنای مدفن انسان و جمع آن قُبور است.
از مشتقات قَبْر در آیات قرآن؛ مَقْبَرَه (به فتح میم و سکون قاف و فتح باء) و مِقْبَرَه (به کسر میم و سکون قاف و فتح باء) به معنای محل قبر است.
جمع آن مَقابِر می‌باشد.



قَبْر مدفن انسان است.
در قاموس و اقرب گفته: «مدفن الانسان.»
در مفردات گفته: مقرّ المیّت.



به مواردی از قَبْر که در قرآن و نهج البلاغه به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - قَبْرِهِ‌ (آیه ۸۴ سوره توبه)

(وَ لا تُصَلِّ عَلى‌ أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلى‌ قَبْرِهِ‌)
«بر احدى از منافقان نماز مخوان و بالاى قبرش نايست.»
طبرسی فرموده: رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) چون بر مؤمنان نماز می‌خواند مدتى بالاى قبرش می‌ايستاد و بر آن‌ها دعا می‌كرد ولى از نماز خواندن و ايستان بر قبر منافقان نهى شد.


۲.۲ - فَأَقْبَرَهُ‌ (آیه ۲۱ سوره عبس)

(ثُمَّ أَماتَهُ‌ فَأَقْبَرَهُ‌)
«سپس او را بميراند و در قبر كرد.»


۲.۳ - قُبور (آیه ۷ سوره حج)

(وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبورِ)
(خداوند تمام كسانى را كه در قبرها هستند زنده مى‌كند.)


۲.۴ - قُبور (آیه ۴ سوره انفطار)

(وَ إِذا الْقُبورُ بُعْثِرَتْ عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ‌)
(و آن زمان كه قبرها زير و رو گردد و مردگان خارج شوند، در آن زمان هر كس آن‌چه را از پيش و پشت سر فرستاده مى‌داند.)



۲.۵ - قُبور (آیه ۲۲ سوره فاطر)

(إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشاءُ وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فی الْقُبورِ)
يعنى: «خدا آن‌كه را خواهد مى‌شنواند (مؤمنی كه خدا قلبش را زنده كرده) و تو چيزى را به مردگان قبور نمى‌شنوانى.»
مراد از (مَنْ فی الْقُبورِ) كسانى‌اند كه گوش شنوا ندارند و از شنيدن کلام خدا معرض‌اند اينجاست كه قرآن کفّار عنود و لجوج را مرده و دفن شده تعبير كرده است.


۲.۶ - مَقابِر (آیه ۱ سوره تکاثر)

(أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ حَتَّى زُرْتُمُ‌ الْمَقابِرَ)
يعنى: «رقابت در كثرت مال سرگرمتان كرد تا مرديد و به مقابر رسيديد.»
به عبارت ديگر غفلت همه عمر شما را گرفت.
ظاهرا مراد از (زُرْتُمُ الْمَقابِرَ) مرگ است. بعضى آن را اظهار فخر با شمردن اموات دانسته‌اند كه انشاء‌اللّه در «كثر» خواهد آمد.



برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۳.۱ - قَبْر - حکمت ۲

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«وَالْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ، وَالاْحْتِمالُ قَبْرُ العُيُوبِ.»
«گشاده‌رویی دام دوستی، بردباری و تحمل قبر عیوب است، هر که بردبار باشد عیوبش مستور می‌ماند گویی در قبری دفن شده‌اند.»



۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۲۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۵۱.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۴۶.    
۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۱۱۲.    
۵. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۲۶۰.    
۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۵۱.    
۷. توبه/سوره۹، آیه۸۴.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۰.    
۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۹، ص۴۸۶.    
۱۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۶۰.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۷۶.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۸۷.    
۱۳. عبس/سوره۸۰، آیه۲۱.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۵.    
۱۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۳۹.    
۱۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۰۷.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۰۷.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۶۶.    
۱۹. حجّ/سوره۲۲، آیه۷.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۳.    
۲۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۸۸.    
۲۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۴۶.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۸۵.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۱۵.    
۲۵. انفطار/سوره۸۲، آیه۴.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۷.    
۲۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۶۶.    
۲۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۲۳.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۴۹.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۰۵.    
۳۱. فاطر/سوره۳۵، آیه۲۲.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۳۷.    
۳۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۵۱.    
۳۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۷.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۲۴.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۳۳.    
۳۷. تکاثر/سوره۱۰۲، آیه۱-۲.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۰۰.    
۳۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۶۰۰.    
۴۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۵۱.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۲۵۴.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۱۲.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۳۷۷.    
۴۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶۹، حکمت ۲.    
۴۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص، حکمت ۵.    
۴۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۶۹، حکمت ۶.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۳.    
۴۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۵.    
۴۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۹.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲۱، ص۶۱.    
۵۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۸.    
۵۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۹۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قبر»، ج۵، ص۲۲۱-۲۲۲.    






جعبه ابزار