بعثر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُعْثِر (به ضم باء و سکون عین و کسر ثاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای باز شدن و آشکار شدن است. برخی از
مفسرین نیز آن را مطلق زیر و رو شدن معنا کرده است.
بُعْثِر به معنای باز شدن و آشکار شدن است.
(وَ اِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ) «آنگاه که قبرها گشوده شود.»
راغب بنا بقولی احتمال می‌دهد که این کلمه مرکّب باشد از بعث و اثیر (هر دو به صیغه مجهول) یعنی بر انگیخته و پراکنده شد.
مجمع البیان مطلق زیر رو شدن نقل می‌کند.
(اَ فَلا یَعْلَمُ اِذا بُعْثِرَ ما فِی الْقُبُورِ) «آیا نمی‌داند آن وقت را که آنچه در قبرهاست آشکار شود.»
جوهری گوید: «یقال بَعْثَرْتُ الشیْ‌ءَ... اذا استخرجتَهُ و کَشَفْتَهُ»
ابن اثیر در
نهایه آورده: «تَبَعْثَرَتْ نَفْسِی: جَاشَتْ و انْقَلَبَتْ».
بنا بر این باید گفت مراد از آیه‌ی فوق ظاهر شدن و خارج شدن آنچه در قبرهاست و اکنون چیزی جز خاک در قبرها نیست و هر قدر آنها را زیر و رو کنیم چیزی جز خاک ظاهر نخواهد شد ولی آنگاه که سلّول‌های خشکیده شروع به فعالیت کرده و مبدّل به اجساد شدند معلوم می‌شود در این قبور چیزهای بسیاری بوده است. و آیه اوّل ظاهرا به معنی باز شدن است.
به مضمون آیه‌ی
(فَاِذا هُمْ مِنَ الْاَجْداثِ اِلی رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ) (ناگهان آنها از قبرها، شتابان به سوى دادگاه پروردگارشان مى‌روند.)
و آیه‌ی
(یَخْرُجُونَ مِنَ الْاَجْداثِ کَاَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ) (همچون ملخ‌هايى كه به هرسو پراكنده مى‌شوند از قبرها بيرون مى‌آيند.)
بشر در نهانخانه‌ی قبور زنده شده و از نو بر خواهد خاست مانند کرم خاکی که در زیر خاک بوجود می‌آید. بنا بر این نمی‌شود گفت: مراد از «بعثر» بیرون ریختن خاک‌هاست.
قبر به معنی نهانخانه است و معنی آیه‌ی
(اِذا بُعْثِرَ ما فِی الْقُبُورِ) این می‌شود: «آنگاه آنچه در نهانخانه‌هاست ظاهر و آشکار گردد»، همانطور که برق در میان ابرها و شیر در میان خون گاو و عسل در گل‌ها نهان است همچنین مردگان در نهانخانه عالم نهان‌اند و
روز قیامت آشکار خواهند شد. احتیاج نداریم که بگوئیم مراد از قبور، قبور معمولی‌اند بلکه اگر مخفی گاه مطلق بگیریم کافی است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بعثر»، ج۱، ص۲۰۳.
