فقه قراءة القرآن الکریم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«فقه قراءة القرآن الکریم» تالیف
ابی خالد سعید عبد الجلیل یوسف صخر ، استاد
قرآن در
دانشگاه الازهر مصر در راستای ترویج فرهنگ
تلاوت ، فهم و عمل به قرآن به رشته
تحریر در آمده است.
پس از مقدمه‌ای در فضیلت استاد
محمد الفقهی و برخی خصوصیات اجمالی قرآن، مطالب کتاب در سه باب تدوین شده که تفصیل آن در فهرست محتویات آمده است. مولف سعی در اشاره به امور مهمی که هر مسلمان احتیاج به فراگیری آن از قرآن جهت فهم قرآن به هنگام
قرائت و
استماع ،
فضائل قرآن و عاملین به آن، با التزام با ادله‌ای از
کتاب و
سنت داشته و ادعا دارد که بررسی مسائل فقهی مستفاد ادله بدون تقید به
مذهب خاصی- گرچه در عمل مؤلف ملتزم به این مسئله نشده‌اند- و رعایت اختصار است.
نگارنده با توجه به این حقیقت مهم که قرآن روش مرضی و
قانون کامل خداوند در جمیع شئونات زندگی می‌باشد،
غفلت مسلمین از آن را خروج از منهج الهی دانسته و معتقدند
احادیث رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ترجمه‌ای از فهم ایشان از قرآن و تربیت
خداوند می‌باشد. در باب اول مسائلی مانند معنای لغوی و اصطلاحی
فقه ، باب، فصل و قرآن، نامها و اقسام سوره‌ها، تقسیم قرآن و تعداد
آیات و سوره‌ها را بررسی میشود. در بیان خصوصیات قرآن پس از اعتقاد به
تحریف و تبدیل کتب سابقه، قرآن
منزه از هر تحریف بوده و سائر خصوصیات قرآن با عناوین کلام خالص، آسمانی، آسانی
تلاوت ، فهم و عمل،
اعجاز ، نهایت پذیری و مضامین والا بیان می‌شوند. ایشان در بحث نزول معتقدند که نزول دفعی از
لوح محفوظ و تدریجی در ۲۳
سال و جمع آوری آن توسط
صحابه در مصحفهای متعدد در سه مرحله بوده و منشا قراءات را ملتزم نبودن مصحفهای عثمانی به قرائت خاص از جهت نقطه و شکل و
قرائت اصحاب برای اقوامشان طبق آنچه که به تلقی خود از
پیامبر شنیده‌اند می‌داند. در باب دوم، سیر نبوی در قرائت قرآن که شامل گفتن
استعاذه ،
بسمله و وصل کردن آن به استعاذه، بیان و توصیه میشود هر مسلمانی با پیروی از سیره
نبی اکرم باید در حد امکان بر قرائت قرآن همت گمارد. در مساله فقهی قرائت قرآن توسط
حائض ،
نفساء و جنب در ضمن اقوال سه گانه، قول به جواز را برگزیده و جواز حمل و
مس در حال
حیض و
جنابت را مستفاد ادله می‌داند. به اعتقاد ایشان روش پیامبر در قرائت، ترتیل بوده که فائده اش طمانینه و تجوید حروف و مراعات وقوف می‌باشد چرا که آیات و روایاتی در این زمینه دارد و نتیجه مبالغه ی در تجوید را تکلف در
نطق میدانند. ایشان در
وقف معتقد به توقف نبی اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در ابتدای آیات و جواز بقیه موارد- مادامی که توهم خلاف معنای مراد نشود- هستند. در ادامه سیره رسول خدا در
تدبر و
استماع را ذکر و جمع بین اقوال در این موضوع را، دائر مدار بودن آن به حسب مقامی که در قرآن خوانده میشود میدانند و معتقدند که پیامبر بعد از خواندن
حمد و سایر سوره‌ها در
نماز گاهی آن را طول می‌داد و گاهی به خاطر عارضی مثل
سفر ،
مرض و... کوتاه می‌خواند. پس از آوردن روایاتی در فضیلت قرائت قرآن و بررسی متن مفاد آنها، فوائد مراعات
ادب با قرآن،
اختلاف جهر و
اخفات در قرائت، اوقاتی که فضیلت بیشتری جهت قرائت قرآن دارند را متذکر می‌شوند. نگارنده معتقد به عدم مشروعیت قرائت قرآن نزد اهل قبور بوده و حدیثی را ذکر می‌کند که به نظر او مشعر به عدم
مشروعیت است و وصول
ثواب قرائت بر اموات را به
استناد قول
ابن تیمیه (اساس تفکر وهابی) منتفی و برتری بعضی از قرآن به بعض دیگر را
جایز و مطابق قول جمهور و مستفاد ادله تلقی کرده‌اند و سپس به بیان فضیلت بعضی از سوره‌ها می‌پردازند.
در آخر فهرست آیات قرآنی (به حسب
سوره )،
احادیث و
آثار (طبق حروف الفبا با نام نویسنده و ذکر صفحه‌ای که در آن ذکر شده)، مصادر تفسیری، حدیثی، اصول فقه، قراءات و علوم قرآن، کتب
لغت و سایر کتب که شامل ۴۰ مورد می‌باشد و فهرست محتویات آمده است. در پاورقی به آدرس آیات،
روایات ، مطالب نقل شده از سایر کتب و برخی نکات علمی اشاره شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
