عیون أخبار الرضا علیه السلام (ترجمه غفاری)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ترجمه
عیون اخبار الرضا علیه‌السّلام ، به اهتمام آقایان علی اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید به انجام رسیده است.
شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه در این اثر روایت‌های پیرامون
امام رضا علیه‌السّلام و مجموعه روایاتی که از آن حضرت روایت شده است را، جمع آوری نموده است.
یکی از ویژگی‌های اساسی مترجم که همواره باید به آن پای‌بند باشد، رعایت دقیق
امانت در ترجمه است. مترجم متون حدیثی دارای یک تکلیف اخلاقی است و اصل امانت داری یکی از مولفه‌های ارزیابی و ارزش گذاری یک
ترجمه محسوب شده است.
زیرا مترجم افزون بر آن که باید همواره بکوشد تا دانش مربوط را کسب کند و جایز اصول ترجمه باشد، باید دست به یک ریاضت فکری بزند و به هوش باشد که علائق، گرایش‌ها و پیش فرض‌های خود در امر ترجمه دخالت ندهد و در پرتو برخی از آنها متن
حدیث را ترجمه نکند و از این طریق معنای خارجی از متن اصلی را بر آن نیفزاید و متنی به نام ترجمه به دست ندهد که در حقیقت سخن خود وی است نه ترجمه.
مترجم وظیفه دارد که خود را بر متن و فضای آن بگشاید و
اجازه دهد تا احادیث با همه لایه‌های معنایی خود، ترجمه و به خواننده منتقل شود. به همین دلیل آورده‌اند که ترجمه تنها وظیفه‌ای علمی نیست، تکلیفی اخلاقی است و اگر به ترجمه موجود بنگریم، باید اعتراف کنیم استاد غفاری تا حد بالایی اصل امانت داری را به طور دقیق رعایت نموده‌اند، علاوه بر این که ایشان دقت لازم در برگردان عبارت متن اصلی را به فارسی با ملاحظه سیستم جمله بندی و ساختار نحوی
زبان فارسی (مقصد) را نیز رعایت کرده‌اند و اگر به طور خلاصه بخواهیم بگوئیم می‌توانیم دو معیار اساسی دیگر را در ترجمه ایشان علاوه بر اصل امانت داری که هر ترجمه خوب باید دارای آنها باشد را داراست و آن دقت و روانی و سلیس بودن است. به هر حال این ترجمه به خوبی توانسته است، مفهوم فرمایشات
معصومین علیه‌السّلام را به خوانندگان آن برساند.
یکی دیگر از مزایا و ویژگی‌های این ترجمه که کمک شایان توجهی به بهره گیری از این اثر نموده است، تحقیق و تصحیح این اثر است. در تصحیح و ترجمه این کتاب، مترجمان با دو نسخه خطی که به ترتیب در قرن‌های ۱۰ و ۱۱ کتابت شده و یک نسخه چاپ سنگی (چاپ نجم الدوله) و یک چاپ حروفی، کتاب را مقابله کرده‌اند. ملاک تصحیح از نظر استاد غفاری بدین صورت است که صحیح‌ترین نسخه‌ای که عرضه بر مشایخ شده و امضاء دارد ملاک قرار می‌گیرد نه قدیمی‌ترین نسخه.
ملاک صحت نسخه است نه
قدمت . ایشان معتقد هستند، در تصحیح یک کتاب نباید تنها به نسخ دیگران اکتفا کرد، بلکه به مصادر آن نیز باید توجه کامل نمود. تصحیح اجتهادی با تصحیح بر مبنای نسخه فرق می‌کند و باید بین این دو تفکیک کرد و ما هم همین طور عمل می‌کنیم، اما آن قسمت اجتهادی را در متن نمی‌آوریم. من در تمام کتاب‌هایی که تصحیح کرده‌ام، هر جا که متن را غلط دانسته‌ام، در پاورقی (یا بعد از
روایت در شرح) نوشته‌ام که این متن به نظر من درست نیست؛ ولی خود در متن دست نبرده‌ام.
برای همین تصحیح‌های او بر
کتب اربعه . ایشان را از حدیث پژوهان بزرگ دوران معاصر می‌دانند.
و این کار در نوع خود برای اولین بار بود که به صورت حروف چینی با تحقیق و تصحیح و مقدمه توسط ایشان صورت گرفت.
از مزایای دیگر این ترجمه، مقدمه‌ای است که در آن به معرفی شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه و سفرهای او می‌پردازد. مرحوم غفاری در تذکری در این مقدمه بیان می‌دارند که هدف و مقصود شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه در این اثر صرف نقل روایات مربوط به امام هشتم در کتب قبل از وی بوده است، اعم از این که خبر معتبر باشد یا غیر معتبر و چنانکه دیده می‌شود، در چند مورد خبری آورده و خود در سخنان آن خدشه نموده؛ مثل خبر تحریف قرآن، لذا ایشان در هنگام ترجمه روایاتی که با اصول
مذهب تشیع چندان سازگار نیست، اشاره به ضعف آن می‌نمایند تا خواننده محترم توجه به ضعف حدیث داشته باشد.
از بایسته‌های دیگری که هر ترجمه خوب باید دارا باشد و این ترجمه آنها را دربردارد: آوردن متن عربی تا اعراب گذاری و فارسی در یک صفحه که این امر تطبیق را برای خواننده آسان می‌کند، برای روایات شماره تسلسل گزاردن، عنوان بندی مستقیم متن بر اساس فهرست مطالب و درج آن در بالای هر باب تا خواننده از عنوان کلی بحث آگاه شود، آوردن سند کامل روایات در آغاز هر خبر، آوردن پاورقی‌های بسیار مفید و مختصر، تهیه فهرست‌های گوناگون به ویژه فهرست مطالب در آخر هر جلد، فهرست
آیات قرآنی بر اساس ترتیب سوره‌ها، فهرست اعلام، فهرست کتب و فهرست اماکن در پایان جلد دوم.
در پایان این نکته قابل ذکر است که آقای حمیدرضا مستفید ۲۹ باب از ۶۹ باب این کتاب را ترجمه نموده‌اند؛ در حالی که ایشان تذکرات استاد غفاری را در ترجمه خود رعایت کرده است.
نسخه حاضر توسط نشر صدوق با عنوان چاپ اول سال ۱۳۷۳ تهران در دو مجلد چاپ و به بازار عرضه گردیده است.
مجله علوم و
حدیث ، شماره ۱۹ و ۲۰، سال پنجم، پژوهشی در اصول، مبانی و فرآیند ترجمه
قرآن ، سید محمد حسن جواهری.
مجله ماه دین، شماره ۷۱- ۶۶، ۱۳۸۳.
مجله ماه دین، شماره ۹۰- ۸۹،
فروردین ۱۳۸۴،
اسفند ۱۳۸۳.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
