• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عکس نقیض موجهات سالبه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عکس نقیض موجهات سالبه، به‌معنای جابجایی موضوع و محمول قضیه موجهه موجبه همراه با تبدیل محمول یا هر دو طرف، به نقیض خود است.



عکس نقیض در همه اقسام خود از حیث کمیت و جهت بر خلاف عکس مستوی می‌باشد یعنی قضایای موجبه کلیه به موجبه کلیه بدل می‌شود و موجبه جزئیه عکس نقیض نداشته و سالبه کلیه و جزئیه به سالبه جزئیه بدل می‌شود. و به حسب جهت نیز نقطه مقابل عکس مستوی می‌باشد یعنی قاعده‌ای که در آنجا برای موجبه‌ها بیان شد همان قواعد برای سالبه عکس نقیض ثابت است و قواعدی که برای سالبه‌ها بود در موجبه‌های عکس نقیض اجرا می‌گردد.


تفصیل نتایج عکس نقیض (اعم از عکس نقیض موافق و مخالف) در قضایای موجهه سالبه به این شرح است:

۲.۱ - موجهه سالبه کلیه

عدم عکس نقیض برای دوقضیه از موجهات سالبه کلیه، یعنی: وقتیه مطلقه و منتشره مطلقه مورد اتفاق است. همچنان که وجود عکس نقیض برای شش قضیه: مشروطه خاصه؛ عرفیه خاصه؛ وقتیه؛ منتشره؛ وجودیه لادائمه و وجودیه لاضروریه نیز مورد اتفاق است. نسبت به انعکاس یا عدم انعکاس ممکنه عامه و ممکنه خاصه اختلاف مبنایی وجود دارد. اما نسبت به قضایای حملیه باقیمانده و همچنین قضایای شرطیه، بعضی قائل به انعکاس، و بعضی دیگر معتقد به عدم انعکاس هستند و هر یک از دو طرف، دلایل و مثال‌هایی برای اثبات نظر خود یا نفی نظر مخالف اقامه کرده‌اند. به دلیل همین اختلاف، عده‌ای دیگر از منطق‌دانان تنها به ذکر عکس نقیض برای شش قضیه بسنده کرده‌اند: مشروطه خاصه؛ عرفیه خاصه؛ وقتیه؛ منتشره؛ وجودیه لادائمه و وجودیه لاضروریه، و نسبت به وجود عکس نقیض برای سایر قضایا، به دلیل تام نبودن دلایل هر یک از موافقان و مخالفان، توقف کرده‌اند. اما بنا بر نظر موافقان، چهار قضیه: ضروریه مطلقه، دائمه مطلقه، مشروطه عامه و عرفیه عامه به "حینیه مطلقه" منعکس می‌شوند، و قضیه مطلقه عامه به مثل خود (مطلقه عامه) منعکس می‌گردد. دو قضیه مشروطه خاصه و عرفیه خاصه به "حینیه مطلقه لادائمه" منعکس می‌شوند، و چهار قضیه: وجودیه لاضروریه، وجودیه لادائمه، وقتیه و منتشره هم به مطلقه عامه منعکس می‌شوند، و چهار قضیه از موجهات سالبه کلیه عکس نقیض ندارند که عبارت‌اند از: وقتیه مطلقه، منتشره مطلقه، ممکنه عامه و ممکنه خاصه.
[۱] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۰۵-۱۰۶.
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، شرح المطالع یا لوامع الاسرارفی شرح مطالع الانوار، ص۱۹۹.


۲.۲ - موجهه سالبه جزئیه

عکس نقیض سالبه جزئیه در موارد فوق، دقیقاً مثل عکس نقیض سوالب کلیه است و نیازی به تکرار نیست.
[۴] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۲-۸۴.
[۵] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۳۶-۱۳۷.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، شرح المطالع یا لوامع الاسرارفی شرح مطالع الانوار.
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۰۵-۱۰۶.
۲. قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، شرح المطالع یا لوامع الاسرارفی شرح مطالع الانوار، ص۱۹۹.
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۹۴-۹۵.    
۴. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۲-۸۴.
۵. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۳۶-۱۳۷.
۶. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۸۸-۳۹۰.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عکس نقیض موجهات سالبه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۸.    




جعبه ابزار