عُتْبیٰ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُتْبی (به ضم عین و سکون تاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای رضایت است.
الفاظ دیگر این مادّه از قبیل
عتب،
عتاب و
عتبه معانی دیگری دارند که در
قرآن مجید نیامده است.
عُتْبی به معنای رضایت است.
در
مجمع البیان ذیل آیه ۲۴
سوره فصّلت آمده است:
عتبی به معنی رضا و
استعتاب به معنی استرضا و
اعتاب به معنی راضی کردن است. اصل
اعتاب در نزد
عرب اصلاح کردن پوست است. بطور
استعاره در طلب عاطفه و اعاده الفت به کار رفته است.
در
قاموس المحیط و
اقرب الموارد عتبی را رضایت معنا کرده‌اند.
کلام
جوهری نیز چنین است.
در اقرب الموارد آمده:
«استعتبته فاعتبنی» از او رضایت خواستم از من راضی شد.
الفاظ دیگر این مادّه از قبیل
عتب،
عتاب و
عتبه معانی دیگری دارند که در قرآن مجید نیامده است.
به مواردی از
عُتْبی که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اِنْ یَسْتَعْتِبُوا فَما هُمْ مِنَ الْمُعْتَبِینَ) «اگر رضایت جویند که
خداوند از آنها راضی شود به رضایت جواب داده نشوند.»
یعنی قولشان در استرضا مقبول نشود.
(ثُمَّ لا یُؤْذَنُ لِلَّذِینَ کَفَرُوا وَ لا هُمْ یُسْتَعْتَبُونَ)«به
کافران اجازه سخن گفتن داده نشود و نه از آنها استرضاء خواسته شود که از خدا رضایت جویند.»
در مجمع البیان فرموده: یعنی از آنها خواسته نشود که با کفّ از معاصی خدا را از خویش راضی کنند.
به موردی که در
نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) درباره
عثمان فرمود:
«أُكْثِرُ اسْتِعْتابَه وَ أُقِلُّ عِتابَهُ» «من بیشتر رضایت او را می‌جستم و کم ملامتش می‌کردم.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عتبی»، ج۴، ص۲۸۸-۲۸۹.
