عَجَلَه (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَجَلَه (به فتح عین، جیم و لام) از
واژگان قرآن کریم به معنای شتاب است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
اِستِعجال به معنای خواستن با عجله،
عاجِله (به فتح عین و کسر جیم) مؤنّث عاجل و مراد از آن در
قرآن دنیا است و
عَجَل (بر وزن فرس، به فتح عین و جیم) اسم، به معنی عجله است.
عَجَلَه به معنای شتاب است.
راغب اصفهانی می‌گوید: عجله طلب شی‌ء است پیش از وقت آن، و از مقتضای
شهوت می‌باشد، لذا در تمام قرآن مذموم آمده تا گفته شده: «الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّیْطَانِ»
در آیه
(وَ عَجِلْتُ اِلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضی) (...و من به سوى تو شتاب كردم، تا خشنود شوى.)
با آنکه عجله مذموم است، ولی در این آیه، علّت آن، امر محمودی است و آن رضای خداست، قول
مجمع البیان نیز چنین است.
اِستِعجال به معنای خواستن با عجله است.
(اَتی اَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ) (فرمان
خدا براى مجازات
مشرکان، فرا رسيده است؛ براى آن عجله نكنيد...)
(وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی اَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَاَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقی وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا اَنَّکُمْ اِلَیْهِ تُحْشَرُونَ) «هر که در دو
روز بعد از
نحر در خروج از «
منی» تعجیل کند و بعد از ظهر
روز دوازدهم
ذو الحجة از «منی» خارج شود بر او گناهی نیست و هر که تاخیر کرده
روز سیزدهم بیرون رود گناهی ندارد.»
به نظر می‌آید که عدم
اثم در هر دو جا راجع به تعجیل و تاخیر است.
عیّاشی در ضمن حدیثی از
امام باقر (علیه‌السّلام) نقل کرده:
««... وَ مَنْ تَاَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقی» مِنْهُمْ الصَّیْدَ وَ اتَّقَی الرَّفَثَ وَ الْفُسُوقِ وَ الْجِدَالَ وَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی اِحْرَامِهِ.»از روایات
اهل بیت (علیهم‌السّلام) ظاهر می‌شود که «فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ» راجع به تعجیل و تاخیر نیست، بلکه منظور آن است: که گناهان حاجّ در هر دو صورت مغفور است.
تفسیر المیزان در این‌باره بیان عالی دارد، و هم از فقیه نقل می‌کند که از آیه فوق از
امام صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد فرمود:
«لَیْسَ هُوَ عَلَی اَنَّ ذَلِکَ وَاسِعٌ اِنْ شَاءَ صَنَعَ ذَا، لَکِنَّهُ یَرْجِعُ مَغْفُوراً لَهُ لَا ذَنْبَ لَهُ.»عاجِله مؤنّث عاجل و مراد از آن در قرآن دنیا است.
(کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ. وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ) (هرگز چنين نيست كه شما مى‌پنداريد! بلكه شما دنياى زودگذر را دوست داريد. و
آخرت را رها مى‌كنيد.)
و این به واسطه زودگذر بودن دنیاست. عاجله سه بار در قرآن آمده و در هر سه مقابل آخرت است.
عَجَل (بر وزن فرس) اسم، به معنی عجله است.
(خُلِقَ الْاِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ سَاُرِیکُمْ آیاتِی فَلا تَسْتَعْجِلُونِ) (گرچه انسان از عجله آفريده شده؛ ولى با عجله چيزى از من نخواهيد؛ بزودى آياتم را به شما نشان خواهم داد!)
آیه کنایه از مبالغه انسان در عجله است، گوئی که از عجله آفریده شده است. در مجمع البیان به قولی عجل به معنی گل است که از ابوعبیده و جماعتی نقل شده، یعنی انسان از خاک و گل آفریده شده، ولی آن بر خلاف ظاهر است خصوصا با ملاحظه «فَلا تَسْتَعْجِلُونِ».
آیه فوق نظیر آیه
(کانَ الْاِنْسانُ عَجُولًا) (...و
انسان، هميشه عجول بوده است.!)
می‌باشد، و عجول
صیغه مبالغه است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عجله»، ج۴، ص۲۹۴-۲۹۵.
