عمره مفرده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمره مُفرده از
اقسام عمره می باشد.
عمره مفرده عبارت است از مناسکی ویژه در
میقات و
مکّه و چون مستقل است و ارتباطی به
حج ندارد، مفرده نامیده شده است.
از
عمره مفرده به
عمره مبتوله و
عمره افراد یا
قران نیز یاد کرده‌اند. علّت نام گذاری به مبتوله (بریده و قطع شده) بریده و جدا بودن آن از حج است؛
چنان که علّت نام گذاری آن به اِفراد یا قِران، وجوب آن بر کسی است که حج قِران
یا اِفراد
بر او واجب است.
از احکام آن در باب حج سخن گفته‌اند.
عمره مفرده یا
واجب است و یا
مستحب . واجب دو گونه است:
واجب اصلی و
واجب عارضی .
عمره مفرده واجبِ اصلی وظیفه کسانی است که حج واجب آنان، افراد یا قران است.
عمره مفرده بر این افراد در طول
عمر، با دارا بودن شرایطی که برای وجوب حج گفته شده، تنها یک بار در
عمر واجب می‌شود.
به قول مشهور، این
عمره بر خلاف
عمره تمتع ارتباطی به حج ندارد و وجوب آن استقلالی است. بنابر این، چنانچه تنها برای
عمره استطاعت داشته باشد باید فوری آن را به جا آورد؛
لیکن برخی، وجوب
عمره مفرده را مشروط به وجوب حج دانسته و گفته‌اند: با حصول استطاعت برای
عمره،
عمره واجب نمی‌شود، مگر آن‌که برای حج نیز مستطیع شود.
بنابر قول مشهور،
عمره مفرده بر کسی که وظیفه‌اش
حج تمتع است واجب نیست.
برخی در صورت استطاعت پیدا کردن برای
عمره مفرده به تنهایی، قائل به وجوب آن شده‌اند.
عمره‌ای است که به سبب
نذر ،
عهد ،
قسم ، اجیر شدن برای گزاردن آن و
شرط ضمن عقد ، واجب می‌شود؛ چنان که با فاسد شدن
عمره، به جا آوردن
عمره‌ای دیگر واجب می‌گردد؛ هرچند
عمره نخست مستحب باشد، و نیز در صورتی که پس از
احرام برای حج به سبب درک نکردن
وقوف عرفه و مشعر ، حج فوت شود، برای بیرون آمدن از احرام،
عمره مفرده واجب می‌شود که به
عمره فوات و تحلّل نیز تعبیر می‌گردد.
امام خمینی در
تحریرالوسیله بعد از بیان اینکه «
عمره مانند
حج، به واجب اصلی و واجب عرضی و مستحب
تقسیم می‌شود.»
می‌فرماید:
۱- «پس
عمره در اصل شرع (مقدس اسلام) با شرایطی که در حج معتبر است بر هر
مکلّف در طول عمرش یک مرتبه واجب است. و
عمره مانند حج،
وجوب فوری دارد. و در وجوب
عمره،
استطاعت داشتن برای حج شرط نیست، بلکه استطاعت داشتن برای
عمره در وجوب آن کفایت می‌کند اگرچه استطاعت برای حج حاصل نشده باشد. چنان که عکس این مطلب هم، چنین است، که اگر برای حج استطاعت پیدا کرد و برای
عمره مستطیع نبود، حج واجب می‌شود و
عمره وجوب پیدا نمی‌کند.»
۲-
عمره تمتع، کفایت از
عمره مفرده می‌کند.
پس کسی که استطاعت برای حج تمتع دارد با انجام
عمره تمتع،
عمره مفرده از عهده او ساقط است. و اما «آیا
عمره مفرده درصورتی‌که استطاعتش را داشته باشد، بر کسی که وظیفه‌اش حج تمتع است و مستطیع برای حج نباشد، واجب می‌شود یا نه؟
مشهور بین فقها آن است که واجب نیست؛ و همین اقوی است. بنابراین بر
اجیر که از عمل
نیابت حج فارغ شده اگرچه استطاعت
عمره مفرده را دارد و در
مکه می‌باشد، واجب نمی‌شود. و همچنین بر کسی که متمکن از
عمره مفرده می‌باشد ولی به‌خاطر مانعی برای حج تمکن ندارد، واجب نمی‌باشد لیکن
احتیاط (مستحب) آن است که
عمره مفرده را به جا آورد.»
۳- گاهی
عمره به‌واسطه نذر،
قسم، عهد، شرط ضمن عقد،
اجیر شدن و
فاسد کردن آن واجب می‌شود؛ اگرچه تعبیر و اطلاق وجوب بر آن در غیر مورد اخیر (فاسد کردن) بنابر تحقیق از روی مسامحه است. و برای واردشدن به مکه نیز
عمره واجب می‌شود؛ به این معنی که بدون
عمره واردشدن به مکه
حرام است، زیرا واردشدن به مکه به جز با احرام جایز نیست مگر در بعضی از موارد (که بدون احرام جایز است) و از جمله آن موارد است: کسی که شغلش اقتضا کند مکرراً وارد شود و خارج گردد مانند
هیزم‌فروش و خارکن؛ و اما اینکه هرکس که ورودش به مکه تکرار می‌شود، از حرمت ورود به مکه بدون احرام، استثنا شود مورد
اشکال است. و موارد دیگری هم وجود دارد، مانند
مریض و
مبطون، که در محل خود ذکر شده است. و در غیر آنچه که ذکر شد،
عمره مستحب است و تکرار
عمره مانند حج مستحب است. و در مقدار فاصله بین دو
عمره (علما) اختلاف دارند و احتیاط (واجب) آن است که در فاصله کمتر از یک ماه به
قصد رجاء آورده شود.
احرام بستن به قصد
عمره برای دخول در مکّه، بلکه ورود در حرم به قصد دخول در مکّه نیز واجب است. وجوب احرام در صورتی است که دخول در مکّه نیز واجب باشد. در غیر این صورت، وجوب احرام شرطی خواهد بود، مانند
وجوب وضو برای
نماز مستحب ؛ به معنای مشروط بودن دخول به احرام. وجوب
عمره برای دخول مکه تخییری است؛ کسی که به اقتضای شغلش مکرر از مکه به خارج آن تردد دارد و کسی که از احرام
عمره قبلی اش یک ماه نگذشته است.
عمره مفرده در موارد عدم وجوب آن مستحب است؛ چنان که تکرار آن نیز استحباب دارد؛ لیکن در لزوم فاصله زمانی بین دو
عمره و عدم آن و بنابر قول نخست در مدت فاصله، اختلاف است. بنابر قول به لزوم فاصله، برخی هر ده روز، برخی دیگر در هر ماه و بعضی در هر سال یک
عمره را جایز و مستحب دانسته‌اند
قول دوم به مشهور نسبت داده شده است.
بنابر قول به جواز
عمره در هر ماه، آیا رعایت فاصله به مدت یک ماه قمری لازم است یا صرف وقوع دو
عمره در دو ماه کفایت می‌کند؛ هر چند یکی در آخر ماه و دیگری در اول ماه بعد واقع شود؟ مسئله اختلافی است.
بنابر قول به رعایت فاصله، آیا این حکم به موردی اختصاص دارد که
عمره گزار بخواهد هر دو
عمره را برای خود بگزارد یا شامل موردی که بخواهد دومی را برای دیگری بگزارد نیز می‌شود؟ اختلاف است.
چنان که بنابر این قول، در اینکه رعایت فاصله اختصاص به دو
عمره مفرده دارد یا اینکه رعایت فاصله بین
عمره مفرده و
عمره تمتع نیز واجب است، اختلاف می‌باشد.
عمره مفرده از هفت جزء بدین ترتیب تشکیل یافته است: احرام بستن از میقات یا بیرون حرم (ادنی الحلّ)؛
طواف ؛ دو رکعت
نماز طواف ؛
سعی ؛
تقصیر یا
حلق ؛
طواف نسا و دو رکعت نماز طواف نساء.
برخی قدما ـ بر اساس آنچه از آنان نقل شده است ـ طواف نسا و
نماز آن را از اعمال
عمره نشمرده‌اند.
این دو
عمره از پنج جهت با یکدیگر تفاوت دارند:
(۱)
عمره مفرده بنابر قول مشهور تنها وظیفه کسانی است که در مکّه اقامت دارند؛ برخلاف
عمره تمتع که وظیفه غیرآنان است
(۲) در
عمره مفرده،
عمره گزار مخیّر بین حلق و تقصیر است؛ لیکن در
عمره تمتع تقصیر متعین است.
(۳) درعمره مفرده
طواف نسا واجب است؛ بر خلاف
عمره تمتّع که طواف نسا ندارد.
(۴) میقات
عمره مفرده یکی از میقاتهای معروف یا ادنی الحلّ است؛ لیکن میقات
عمره تمتع تنها یکی از میقاتهای پنج گانه است.
(۵) به جا آوردن
عمره مفرده در طول سال صحیح است؛
اگر کسی پس از احرام
عمره و پیش از سعی از روی علم و عمد با همسرش آمیزش کند،
عمره‌اش فاسد و
کفّاره بر او واجب می‌شود و در مکّه می‌ماند تا آن‌که در ماه آینده
عمره مفرده دیگری به جا آورد. کفّاره ارتکاب این عمل
قربانی کردن یک شتر است.
در اینکه ماندن در مکّه تا ماه آینده و گزاردن
عمره در آن ماه، واجب است یا افضل، اختلاف است.
آیا واجب است
عمره فاسد شده را به اتمام برساند یا نه؟ اکثر فقها متعرض مسئله نشده‌اند؛ لیکن کسانی که متعرض شده‌اند، در وجوب اتمام آن اختلاف نظر دارند.
ارتکاب عمل یاد شده بعد از سعی، موجب افساد
عمره نمی‌شود؛ هرچند کفّاره واجب می‌گردد.
کسی که در ماههای حج با احرام
عمره مفرده وارد مکه شده، می‌تواند نیّت
عمره تمتع کند و حج تمتع به جا آورد.
کسی که بر اثر بیماری محصور شده، به قول مشهور وظیفه او برای خروج از احرام فرستادن حیوانی به مکّه برای قربانی کردن آن در زمان تعیین شده است. در موعد مقرر، با تقصیر از احرام خارج و همه محرمات بر او حلال می‌شود، جز زن که آن نیز پس از رفع حصر و گزاردن
عمره مفرده حلال می‌گردد
در صورت عروض صَدّ برای
عمره گزار در
عمره مفرده، با قربانی کردن از احرام خارج می‌شود.
بر
عمره گزار
مستحب است
تلبیه را تکرار کند. دیدگاهها در زمان قطع تلبیه مختلف است؛ هنگام دخول حرم؛ هنگام مشاهده
کعبه ؛ تفصیل بین کسی که خارج حرم محرم شده و کسی که برای احرام از حرم بیرون رفته است که برای نفر اول، هنگام دخول حرم و برای نفر دوم، زمان مشاهده کعبه و مخیّر بودن میان قطع هنگام دخول حرم و زمان مشاهده کعبه. مشهور قول سوم است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۴۷۹، برگرفته از مقاله "عمره مفرده" •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
