عظم - به کسر عین (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِظَم (به کسر عین و فتح ظاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای بزرگى است.
سپس به طور
استعاره به هر بزرگ گفته شد، محسوس باشد يا معقول، عين باشد يا معنى.
مشتقات
عِظَم که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
عَظِيم (به فتح عین و کسر ظاء) به معنای بزرگ و از اسماء حسنى،
يُعَظِّمْ (به ضم یاء، فتح عین و کسر ظاء) به معنای تعظيم كند و بزرگ و محترم بدارد.
عِظَم (بر وزن عِنَب) بزرگى، خلاف صِغَر است.
راغب گويد: اصل آن از
«كَبِرَ عَظْمُهُ» (استخوانش بزرگ شد) است.
سپس به طور
استعاره به هر بزرگ گفته شد محسوس باشد يا معقول،
عین باشد يا معنى.
عَظِيم به معنای بزرگ است. خواه محسوس باشد،خواه معقول و معنوى.
عَظِيم از
اسماء حسنی است.
به مواردی از
عِظَم که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ) «هر كه محترمات
خدا را تعظيم كند و بزرگ و محترم بدارد آن براى او پيش خدايش بهتر است.»
(وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئاتِهِ وَ يُعْظِمْ لَهُ أَجْراً) يعنى: «مزد او را بزرگ می‌گرداند.»
(يُعْظِمْ) از باب افعال است.
(فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ) (و هر بخشى همچون كوه عظيمى شد.)
بزرگ محسوس است.
(وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِيمٌ) (من زنى را ديدم كه بر آنان حكومت مى‌كند، و همه چيز به او داده شده، و به خصوص تخت سلطنتى بزرگى دارد.)
بزرگ محسوس است.
(وَ نَجَّيْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ) (و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهايى بخشيديم.)
بزرگ معقول و معنوى است.
(وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي وَ الْقُرْآنَ الْعَظِيمَ) (ما به تو
سوره حمد و قرآن عظيم داديم.)
بزرگ معقول و معنوى است.
(وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُ الْعَظِيمُ) (نگاهداری آن دو (
آسمان و زمین) او را خسته نمی‌کند و اوست بلند مرتبه و با عظمت.)
عَظِيم از
اسماء حسنی است. مراد از آن قهرا عظمت واقعى و معنوى است نه مثل عظمت جسم. عظيم را عظيم الشأن و پادشاه معنى كرده‌اند ولى
ظهور كلمه در عظمت معنوى است، مثل محيط و قادر بودن است.
(و او بلند مرتبه و بزرگ است.)
(إِنَّهُ كانَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ) (هرگز به
خداوند بزرگ
ایمان نمى‌آورد.)
(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ) (حال كه چنين است به نام پروردگار بزرگت تسبيح گوى و او را پاک و منزّه بشمار.)
(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ) (پس به نام پروردگار بزرگت تسبيح كن و او را منزّه بشمار.)
(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ) (حال كه چنين است به نام
پروردگار بزرگت تسبيح گوى.)
(ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ) (داراى فضل عظيم است.)
كلمه عظیم در
قرآن مجید شش بار وصف
ذات باری تعالی آمده است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عِظَم»، ج۵، ص۱۷.
