عدالت در دوران ظهور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
با ظهور
مهدی (علیه‌السّلام)،
ظلم و
ستم از بین رفته و جای خود را به
عدل و داد می‌سپارد و
عدالت اجتماعی فراگیر شده و ثمره تلاش و کوشش
انبیاء و
اولیاء به بار نشسته و مردم طعم شیرین
عدالت را می‌چشند.
در نگاه نخست چنین به نظر می‌رسد که پاک ساختن
زمین از
ظلم،
ستم،
گناه و
معصیت، و برچیدن بساط طاغوت‌ها و ستمگران ناممکن است و گویا زمین و زمینیان با گناه و ظلم خو گرفته و مظلومان عالم فریاد رسی ندارند، تا
حق آن‌ها را از ظالمان و طاغیان بستاند. گویا
جهان به تحمل وجود شوم ستم پیشگان عادت کرده است؛ تا جایی که بشر دوره‌ای را سراغ ندارد که در آن، جامعه جهانی خالی از ستم و ستمگران باشد.
از سوی دیگر
حکمت خداوند بر این تعلق گرفته است که زندگانی
انسان بر اساس
فطرت خدا دادی جاری شده و شالوده آن، که عدالت‌خواهی و ظلم ستیزی است، بدون پاسخ و جواب نماند.
با رستاخیز
مهدی (علیه‌السّلام)، ظلم و ستم به دیار عدم آهنگ
سفر کرده و جای خود را به
عدل و داد می‌سپارد و
عدالت اجتماعی فراگیر شده و ثمره تلاش و کوشش
انبیاء و
اولیاء به بار نشسته و مردم طعم شیرین
عدالت را می‌چشند.
امام زمان (علیه‌السّلام) بعد از
تولد چنین
دعا کردند: «... اللهم انجز لی ما وعدتنی، و اتمم لی امری، و ثبت وطاتی، و املا الارض لی عدلا و قسطا
؛ خداوندا! آنچه را که به من
وعده دادی محقق ساز و امر (
حکومت عدالت‌گستر جهانی) مرا به
کمال برسان و گام‌های مرا استوار بدار و زمین را به وسیله من از عدل و داد پر ساز.»
در احادیثی که درباره قیام مهدی (علیه‌السّلام) آمده است
دعوت به
توحید و
مبارزه با
شرک و
کفر اعتقادی، به اندازه ایجاد عدالت و اجرای آن، مورد تاکید قرار نگرفته است. علت این امر را باید در نیاز عمده جامعه بشری به برقراری عدالت و گسترش دادگری در این زمان دانست.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «اذا قام القائم (علیه‌السّلام) حکم بالعدل وارتفع الجور فی ایامه و آمنت‌به السبیل و اخرجت الارض برکاتها و رد کل حق الی اهله
؛ هرگاه قائم قیام کند، به عدل
حکم می‌کند و در ایام او جور مرتفع شود و به وسیله او راه‌ها امن گردد، زمین برکاتش را خارج می‌سازد و هر حقی به صاحبش برگردانده می‌شود.»
امام حسین (علیه‌السّلام) فرمود: «لو لم یبق من الدنیا الا یوم واحد لطول الله (عزّوجلّ) ذلک الیوم حتی یخرج رجل من ولدی فیملاها عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما، کذلک سمعت رسول الله یقول
؛ اگر از
دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی گرداند، تا مردی از فرزندان من خروج کند، پس زمین را از عدل و داد پر کند، همان‌گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد. این چنین از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم.»
امام صادق (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «اما والله لیدخلن (القائم) علیهم عدله جوف بیوتهم کما یدخل الحر و القر
؛ به خدا
قسم که عدالت خود را در درون خانه‌های مردم وارد می‌کند همان‌گونه که سرما و گرما داخل می‌شود.»
امام رضا (علیه‌السّلام) فرمود: فاذا خرج وضع میزان العدل بین الناس، فلا یظلم احد احدا
؛ آنگاه که خروج کند، ترازوی عدل را در بین مردم می‌نهد، پس هیچ‌کس به دیگری ظلم نمی‌کند.»
عدالت از اصول مهم و از تعالیم و اهداف عمده
اسلام است. در دستورات اسلامی، انسان‌ها مامور شده‌اند که در تمام ابعاد زندگی خود (فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، و نیز در گفتار، رفتار و کردار) عدالت را رعایت کرده و آن را سر لوحه کارهای خود قرار دهند.
قرآن کریم در آیات متعددی ارزش و اهمیت عدالت را بیان کرده و به آن سفارش نموده است که در ذیل نمونه‌هایی از این
آیات بیان می‌شود:
«اعدلوا هو اقرب للتقوی؛
عدالت ورزید که عدل به
تقوی نزدیکتر است.»
«و اذا قلتم فاعدلوا؛
وقتی سخن گفتید به عدالت سخن گویید.»
«ان الله یامر بالعدل والاحسان؛
حقیقتا خداوند به عدل و
احسان امر می‌کند.»
«و لایجرمنکم شنئان قوم علی ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی؛
و البته نباید بدی گروهی شما را بر آن دارد که عدالت نکنید. عدالت کنید که آن به تقوا نزدیکتر است.»
«لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط؛
به راستی
پیامبران خود را با دلایل آشکار فرستادیم و با آن‌ها
کتاب و
ترازو فرود آوردیم تا مردم به عدالت برخیزند.»
بر اساس این آیه، فرستادن رسولان الهی و کتاب‌های آسمانی برای تحقق عدالت در جامعه بشری است.
در جامعه اسلامی همه افراد در برابر
بیت المال و امکانات عمومی مساوی‌اند و هیچ عامل نژادی و سوابق مبارزاتی و انتساب به افراد یا گروه‌های صاحب نفوذ و
قدرت، مانع اجرای عدالت نمی‌شود و لذا گریزگاه قانونی در جامعه اسلامی وجود ندارد.
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) که مفسران واقعی قرآن کریم هستند نیز در کلمات نورانی خود بر مساله عدالت تاکید ورزیده‌اند.
به عنوان نمونه چند فراز از گفتار آنان را در ذیل می‌آوریم:
۱- امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: روزی
امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) به
خلیفه دوم فرمودند: «ثلاث ان حفظتهن و عملت کفتک ما سواهن، و ان ترکتهن لم ینفعک شی‌ء سواهن؛ سه چیز است که اگر از آن‌ها حفاظت کرده و به آن‌ها
عمل کنی تو را از غیر آن‌ها بی نیاز می‌کند و اگر آن‌ها را ترک کنی، غیر آن‌ها سودی به تو نمی‌رساند.»
خلیفه پرسید: آن سه چیز کدامند؟ حضرت فرمودند: «اقامه الحدود علی القریب و البعید، والحکم بکتاب الله فی الرضا والسخط، والقسم بالعدل بین الاحمر والاسود..
؛ اجرای حدود بر نزدیک و دور (آشنا و بیگانه)، و حکم کردن به
کتاب خدا در حال خرسندی و
خشم، و تقسیم عادلانه بین سیاه و سرخ...»
۲- امام علی (علیه‌السّلام) به فرزندش امام حسین (علیه‌السّلام) فرمود: «اوصیک بتقوی الله فی الغنی و الفقر و بالعدل علی الصدیق و العدو؛ تو را به تقوای الهی در حال
غنا و
تنگدستی و رعایت عدالت با
دوست و
دشمن سفارش می‌کنم.»
۳- ابو مالک می‌گوید:
«قلت لعلی بن الحسین (علیه‌السّلام) اخبرنی بجمیع شرایع الدین. قال: قول الحق، والحکم بالعدل، والوفاء بالعهد، هذه جمیع شرایع الدین
؛ به
امام سجاد (علیه‌السّلام) گفتم: مرا از مجموعه آئین‌های
دین آگاه کن. امام فرمود: سخن
حق و داوری طبق عدالت و
وفای به عهد. این‌ها همه آئین‌های دین است.»
لازمه تحقق
عدالت اجتماعی، از بین رفتن ناهنجاری‌ها و مفاسد اجتماعی است. حضرت مهدی (علیه‌السّلام) در
حکومت جهانی خود با این مفاسد
مبارزه کرده و معضلات و مشکلات جامعه را برطرف می‌کند.
در ذیل به چند
روایت که بیانگر مفاسد و بی عدالتی در
دوران غیبت است اشاره می‌شود:
۱-
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «و ذلک عندما تصیر الدنیا هرجا و مرجا، و یغار بعضهم علی بعض، فلاالکبیر یرحم الصغیر، و لاالقوی یرحم الضعیف، فحینئذ یاذن الله له بالخروج
؛
و آن (قیام
قائم (علیه‌السّلام)) در هنگامی است که
دنیا دچار آشفتگی می‌گردد و مردمان به یکدیگر می‌تازند، نه بزرگسال به خردسال
رحم می‌کند، و نه قدرتمند به ناتوان، در این هنگام خداوند به او (امام غایب) اجازه خروج می‌دهد.»
۲-
امام صادق (علیه‌السّلام) درباره دوران غیبت
امام عصر می‌فرماید: «و رایت الربا ظاهرا لا یعیر
؛ می‌بینی که
ربا آشکار است و
سرزنش نمی‌شود.»
۳- همچنین آن حضرت درباره این دوران فرمود: «و رایت الولایه قباله لمن زاد
؛ می‌نگری که
ولایت (مسؤولیت و پست‌ها) در دست کسانی است که
رشوه بیشتری می‌دهند.»
در نگرش به مجموعه این احادیث و احادیث دیگری که در تبیین و ترسیم دوران پیش از ظهور رسیده است، به این نکته پی می‌بریم که بزرگترین بحران در حیات انسانی پیش از ظهور، نبود عدالت اجتماعی است.
حضرت مهدی (علیه‌السّلام) در دوران حکومت جهانی خویش با کلیه معضلات اجتماعی که دامن‌گیر جامعه جهانی است، مبارزه کرده و
جهان را از لوث آن‌ها پاک می‌نماید، و جامعه ایده آل اسلامی را بر مبنای
فرهنگ ناب محمدی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تشکیل می‌دهد.
در ذیل به چند روایت که بیانگر عملکرد حضرت مهدی (علیه‌السّلام) در دوران ظهور و ویژگی‌های این زمان است اشاره می‌شود:
۱- امام صادق (علیه‌السّلام) درباره دوران ظهور می‌فرماید: «و یحسن حال عامه العباد، و یجمع الله الکلمه، و یؤلف بین قلوب مختلفه، و لا یعصی الله (عزّوجلّ) فی ارضه، و یقام حدود الله فی خلقه، و یرد الله الحق الی اهله
؛ حال عموم مردم را بهبود بخشد، و خداوند وحدت کلمه پدید آورد، و بین قلب‌های پراکنده
الفت ایجاد کند، و خداوند در زمین
معصیت نشود، و
حدود الهی میان مردم اجرا شود و خداوند حق را به اهلش باز گرداند.»
۲- همچنین آن حضرت فرمود: «اعلموا ان الله یحیی الارض بعد موتها... ای یحییها الله بعدل القائم عند ظهوره بعد موتها بجور ائمه الضلال
؛ (خداوند در قرآن می‌فرماید: ) «بدانید که خداوند زمین را پس از مردنش زنده می‌گرداند» یعنی خداوند زمین را با
عدل قائم در رستاخیز ظهور او زنده می‌گرداند، پس از آنکه از
ستم فرمانروایان
ضلالت مرده باشد.»
۳- امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «اذا قام القائم حکم بالعدل و ارتفع الجور فی ایامه و امنت‌به السبل
؛ هنگامی‌که قائم قیام کند، بر اساس عدالت حکم می‌کند و
ظلم و جور در دوران او برچیده می‌شود و راه‌ها در پرتو وجودش
امن می‌گردد.
۴-
امام باقر (علیه‌السّلام) درباره عملکرد
حضرت مهدی (علیه‌السّلام) در دوران ظهور فرمود: «و یوسع الطریق الاعظم فیصیر ستین ذراعا و یهدم کل مسجد علی الطریق و یسد کل کوه الی الطریق و کل جناج و کنیف و میزاب الی الطریق
؛ جاده بزرگ و اصلی را توسعه می‌دهد تابه ۶۰ ذراع برسد و تمام مساجدی را که در مسیر قرار دارند خراب می‌کند و تمام دریچه‌هایی که به راه‌ها گشوده می‌شود می‌بندد و بالکن‌ها و فاضلاب‌ها و ناودان‌هائی که در راه (عبور مردم) باز می‌شود می‌بندد.»
۵- امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «اذا قام قائم اهل البیت قسم بالسویه و عدل فی الرعیه
؛ هنگامی‌که قیام کننده
اهل بیت (علیهم‌السّلام) قیام کند، به صورت مساوی تقسیم می‌کند و در میان رعیت به عدالت رفتار می‌کند.»
۶- در
دعای ندبه می‌خوانیم: «متی ترینا و نریک و قد نشرت
لواء النصر تری... و قد ملات الارض عدلا و اذقت اعدائک هوانا و عقابا؛ کی ما را می‌بینی و ما هم تو را ببینیم در حالی که
پرچم پیروزی را بپا داری... و زمین را با عدل پر کرده باشی و به دشمنانت خواری و
عذاب را چشانده باشی.»
جلوه‌هایی از محبت امام زمان؛
رابطه انتظار و شناخت امام زمان؛
شیوه‌های ارتباط با امام زمان؛
خدمت به امام زمان؛
زمینه‌های ظهور؛
دعا برای امام عصر؛
علوم در عصر ظهور؛
شناخت امام زمان
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «طعم شیرین عدالت در دوران ظهور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۳/۲۷.
