ضروب اشکال مطلقات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

ضروب اشکال مطلقات، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای صور مختلف اَشکال قیاس‌های متشکل از قضایای غیر موجّهه است.

---

«ضرب»، کیفیت ایجاب و سلب، و کلی و جزئی‌ بودن دو مقدمه نسبت به یکدیگر است و «شکل»، هیئتی است که از کیفیت ارتباط حد وسط با دو حد دیگر (حد اصغر و حد اکبر) در دو مقدمه قیاس از حیث موضوع یا محمول‌ بودن حاصل می‌شود و «مطلقات» قیاس‌هایی است که مقدمات آن از قضایای موجهه تشکیل شود؛ بنابراین مراد از ضروب اشکال مطلقات، حالت‌ها و هیئت‌های قرار گرفتن دو مقدمه نسبت به یکدیگر به صورت یکی از اَشکال چهارگانه در قیاس‌های مختلط است.
هر یک از اشکال چهارگانه دارای شانزده ضرب است، چرا که صغرا و کبرای هر یک ممکن است موجبه کلیه یا موجبه جزئیه و سالبه کلیه یا سالبه جزئیه باشد، از همین رو ضروب اشکال مطلقات، به ضروب شکل اول مطلقات، شکل دوم مطلقات، شکل سوم مطلقات و شکل چهارم مطلقات تقسیم می‌شود؛ مثلاً ضرب اول از شکل اول آن است که صغرا و کبرا هر دو موجبه کلیه باشد و این ضرب اشرف ضروب از اشرف اَشکال است؛ مانند: هر مسی فلز است و هر فلزی‌هادی حرارت است؛ پس هر مسی،‌هادی حرارت است. از ضروب شانزده‌گانه هر شکل، پاره‌ای منتج و پاره‌ای عقیم‌اند.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---