• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضروب اشکال مطلقات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ضروب اشکال مطلقات، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای صور مختلف اَشکال قیاس‌های متشکل از قضایای غیر موجّهه است.



«ضرب»، کیفیت ایجاب و سلب، و کلی و جزئی‌ بودن دو مقدمه نسبت به یکدیگر است و «شکل»، هیئتی است که از کیفیت ارتباط حد وسط با دو حد دیگر (حد اصغر و حد اکبر) در دو مقدمه قیاس از حیث موضوع یا محمول‌ بودن حاصل می‌شود و «مطلقات» قیاس‌هایی است که مقدمات آن از قضایای موجهه تشکیل شود؛ بنابراین مراد از ضروب اشکال مطلقات، حالت‌ها و هیئت‌های قرار گرفتن دو مقدمه نسبت به یکدیگر به صورت یکی از اَشکال چهارگانه در قیاس‌های مختلط است.
هر یک از اشکال چهارگانه دارای شانزده ضرب است، چرا که صغرا و کبرای هر یک ممکن است موجبه کلیه یا موجبه جزئیه و سالبه کلیه یا سالبه جزئیه باشد، از همین رو ضروب اشکال مطلقات، به ضروب شکل اول مطلقات، شکل دوم مطلقات، شکل سوم مطلقات و شکل چهارم مطلقات تقسیم می‌شود؛ مثلاً ضرب اول از شکل اول آن است که صغرا و کبرا هر دو موجبه کلیه باشد و این ضرب اشرف ضروب از اشرف اَشکال است؛ مانند: هر مسی فلز است و هر فلزی‌هادی حرارت است؛ پس هر مسی،‌هادی حرارت است. از ضروب شانزده‌گانه هر شکل، پاره‌ای منتج و پاره‌ای عقیم‌اند.
[۲] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۴۸.
[۳] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۲.
[۴] خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۳۹.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۳.    
۲. ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۴۸.
۳. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۲.
۴. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۳۹.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضروب اشکال مطلقات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۲.    



جعبه ابزار