• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَمّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





صَمّ (به فتح صاد و تشدید میم) از واژگان نهج البلاغه به معنای مسدود کردن و بستن است.
صَمَم (به فتح صاد و میم اول) فقدان حس شنوایی (بسته شدن شنوایى) است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌ کار رفته است، مانند:
تَصامُم (یه فتح تاء و ضم میم اول) به معنای خود را كر نشان دادن است؛
صُمّ (به ضم صاد و میم مشدد) جمع اَصَمّ (به فتح همزه و صاد و میم مشدد) است.
هشت مورد از اين ماده در «نهج البلاغه» آمده است.



صَمّ به معنای مسدود کردن و بستن آمده است.
«صَمَ القارورةَ: سَدَّها»
صَمَم به معنای فقدان حسن شنوایی (بسته شدن شنوایى) است.
معانى ديگر به مناسبت معناى اوّلى است.
تَصامُم به معنای کر نشان دادن خود آمده است.
«تَصامّ فِلان عَنِ الحَديث: اَرى مِن نَفْسِه اَنه اَصَمّ و لَيسَ بِه»
صُمّ جمع اَصَمّ است.



برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - صَمَّتْ - خطبه ۲۲۰ (وصف مردگان)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف مردگان فرموده است:
«عَميَتْ أخْبارُهُمْ وَ صَمَّتْ ديارُهُمْ وَ لكِنَّهُمْ سُقوا كأْساً بَدَّلَتْهُمْ بِالنُّطْقِ خَرَساً وَ بِالسَّمْعِ صَمَماً
یعنی «خبرهایشان کور و نادیدنی شد، دیارشان «کر» کردید صدایی از ساکنانش شنیده نمی‌شود، آن‌ها کاسه‌ای سرکشیدند که نطق‌شان را به «لالی» و شنوایی‌شان را به «کری» مبدّل کرد.»


۲.۲ - فَتَصامَّ - خطبه ۲۲۰ (آدم محتضر)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره آدم محتضر فرموده:
«فَكَمْ مِنْ مُهِمّ مِنْ جَوابِهِ عَرَفَهُ فَعَیَّ عَنْ رَدِّهِ وَ دُعاء مؤْلِم لِقَلْبِهِ سَمِعَهُ فَتَصامَّ عنْهُ.»
«اى بسا جوابی كه دانست ولى از دادن آن عاجز شد و اى بسا كلام درد‌آوری‌ که شنيد ولى خود را به كرى زد.»


۲.۳ - صُمٍّ - خطبه ۲۶ (ذم یاران)

امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«وَ حَيّات صُمٍّ
يعنى «مارهاى كر، كه راندن و صدا را نمى‌شنوند و خطرناكند.»


۲.۴ - الصُّمَّ - خطبه ۲۹ (ذم یاران)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در ذم یارانش فرموده است:
«كَلامُكُم يوهی الصُّمَّ الصِّلابَ.»
(سخنان داغ شما سنگ‌هاى سخت را در هم مى‌شكند.)
منظور سنگ‌هاى سخت است.


۲.۵ - الصُّمُّ - خطبه ۱۹۵ (موعظه)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در مقام پند و اندرز فرموده:
«وَ الصُّمُّ الرَّواسِخُ.»
(سنگ‌هاى محكم به هم مى‌خورند.)


۲.۶ - صُمٌّ - خطبه ۹۶ (ذم یاران)

امیرالمومنین (علیه‌السلام) در خطبه ۹۶ می‌فرماید:
«صُمٌّ ذَوو أَسْماع.»
(گوش داريد امّا كريد.)


۲.۷ - صُمٍّ - خطبه ۱۰۷ (مردم قبل از بعثت)

آن حضرت فرمود:
«وَ آذان صُمٍّ
(گوش‌هاى كر.)



این ماده هشت بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۴.    
۲. جمعی از مولفین، المعجم الوسیط، ج۱، ص۵۲۴.    
۳. حیدری، محمد، معجم الافعال المتداوله، ج۱، ص۴۲۹.    
۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۱۰۲.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشواردد، ج۳، ص۲۳۵.    
۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳۸، خطبه ۲۲۰.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۲-۲۳۳، خطبه ۱۱۸.    
۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۳۹، خطبه ۲۲۱.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۱، خطبه ۲۲۱.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۰۹.    
۱۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۵.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۳۲۲.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۱۹.    
۱۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۵۰.    
۱۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۴-۵۴۵، خطبه ۲۲۰.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۷، خطبه ۲۱۶.    
۱۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۱، خطبه ۲۲۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ج۱، ص۵۳۵، خطبه ۲۲۱.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۱.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۳۳۸-۳۳۹.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۴۱-۲۴۲.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۵۲.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص، خطبه ۲۶.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۳۲، خطبه ۲۶.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۶۸، خطبه ۲۶.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳، خطبه ۲۶.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۰.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۳.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۲، ص۱۰۸.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۴.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۹.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴، خطبه ۲۹.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۶۹، خطبه ۲۹.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۷۲، خطبه ۲۹.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱، خطبه ۲۹.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۶.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۸.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۲، ص۲۰۶.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۳.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۱۱.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۹۱، خطبه ۱۹۵.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۹۵، خطبه ۱۹۰.    
۴۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۱۰، خطبه ۱۹۵.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۸۱، خطبه ۱۹۵.    
۴۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۴.    
۴۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۹۰-۷۹۱.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۶۴۱-۶۴۲.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
۴۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۷۱.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۸، خطبه ۹۶.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۸۹، خطبه ۹۵.    
۵۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۲، خطبه ۹۷.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۷، خطبه ۹۷.    
۵۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۷.    
۵۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۵۴.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۳۰۶.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۲۸-۱۲۹.    
۵۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۷۱.    
۵۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۱، خطبه ۱۰۷.    
۶۰. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۸۹، خطبه ۱۰۶.    
۶۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۵۶، خطبه ۱۰۸.    
۶۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۲۹، خطبه ۱۰۸.    
۶۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۳.    
۶۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۵.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۵۲۱.    
۶۶. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۸۴.    
۶۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۸۳.    
۶۸. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳۸، خطبه ۲۲۰.    
۶۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۵، خطبه ۲۲۰.    
۷۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۵، خطبه ۲۶.    
۷۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴، خطبه ۲۹.    
۷۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۹۱، خطبه ۱۹۵.    
۷۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۸، خطبه ۹۶.    
۷۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۱، خطبه ۱۰۷.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صم»، ج۲، ص۶۴۷-۶۴۸.    






جعبه ابزار