سال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سال به
سال قمری و شمسی تقسیم می‌شود و
سال شرعی که
احکام مرتبط با زمان بر اساس آن تنظیم شده،
سال قمری است که دوازده ماه می‌باشد. از عنوان
سال در بابهاى
طهارت،
صلات،
زکات،
خمس،
حجر،
وصیت،
نکاح و
طلاق سخن گفته‌اند.
دوازده
ماه را یک
سال می‌گویند.
سال شرعی که
احکام مرتبط با زمان بر اساس آن تنظیم شده،
سال قمری است که دوازده ماه است.
بر اساس محاسبه نجومى، یک ماه قمرى- که به فاصله زمانى قرار گرفتن دوباره
خورشید و ماه بر یک خط
نصف النهار و یا مقارنه مجدد آن دو اطلاق مى‌گردد- ۲۹
روز و دوازده ساعت و ۴۴ دقیقه است. بنابر این،
سال قمرى ۳۵۴ روز و هشت ساعت و ۴۸ دقیقه خواهد بود؛ لیکن از آنجا که مقدار زمان هر
سال، هشت ساعت و ۴۸ دقیقه، افزون‌تر از ۳۵۴ روز است، به طور تقریب در هر سه
سال قمرى یک
سال کبیسه و به طور دقیق در هر سى
سال، یازده
سال کبیسه اتفاق مى‌افتد که شمار آن ۳۵۵ روز خواهد بود.
سال شمسی عبارت است از مدت یک دوره
حرکت انتقالی زمین به دور خورشید و معادل است با دوازده ماه شمسى و ۳۶۵ روز و پنج ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۶ ثانیه.
بنابر قول
مشهور،
زن غیر قرشی و
زن غیر نبطی با سپرى شدن پنجاه
سال قمرى از عمرش
یائسه مى‌شود. سن یائسگى در زن قرشى و نبطى اتمام شصت
سال قمری است.
خواندن
نماز میت بر میت طفل که شش
سال قمرى او تمام شده باشد
واجب است.
از شرایط تعلق
زکات به
انعام ثلاث (
گاو،
گوسفند و
شتر) و
نقدین (
طلا و
نقره) گذشت یک
سال قمرى از
مالکیت مالک نسبت به آنها است؛ بدین معنا که با سپرى شدن یازده ماه ملکیت و ورود در ماه دوازدهم، زکات آنها
واجب مى‌شود. بنابر این، چنانچه در طول مدت یازده ماه یکى از شرایط
وجوب زکات، همچون
عقل و
نصاب از بین برود،
سال باطل و
زکات منتفى مى‌شود.
زمان پرداخت
خمس سود کسب، سپرى شدن یک
سال از آغاز به
کسب و کسر هزینه‌هاى انجام گرفته در طول
سال است؛ هر چند
انسان مى‌تواند قبل از سپرى شدن
سال نیز با احتساب و تخمین
مئونه سال از پیش و کسر کردن آن، خمس باقى مانده درآمد را بدهد.
تعیین
سال شمسی به عنوان
سال خمسی و محاسبه خمس بر اساس آن بدون اشکال است.
پنجم (از موارد خمس): آنچه (از ارباح مکاسب) که از مخارج
سال خود و عایله‌اش (اضافه بیاید) از صنعت‌ها و زراعت‌ها و منافع تجارت‌ها، بلکه و سایر کسب‌ها ولو اینکه از راه حیازت مباحات یا استفاده بردن از نماءها و یا زاد و ولد کردن (در حیوانات) یا بالا رفتن قیمت‌ها یا غیر این‌ها به دست آید از چیزهایی که در مسمّای کسب کردن داخل است - اضافه بیاید. و سزاوار نیست ترک احتیاط به اینکه خمس هر فایده‌ای را بپردازد اگرچه در مسمّای کسب داخل نباشد، مانند بخشش و هدیه و جایزه و ارثیه‌ای که گمان آن را نداشته است و همچنین است چیزی که از راه صدقه مستحب مالک می‌شود؛ اگرچه تعلّق نگرفتن خمس به غیر منافع چیزهایی که در مسمّای کسب داخل است، خالی از قوّت نیست، چنان که اقوی آن است که به مطلق
ارث و مهر و عوض خلع تعلّق نمی‌گیرد، و احتیاط خوب است. و آنچه که با (گرفتن) خمس یا زکات ملک او شده اگرچه از مخارج سالش زیاد بیاید، خمس ندارد، ولی اگر قصد داشته باشد که با نگه‌داشتن آنها، از سود و رشد آنها استفاده کند، (با چنین قصدی) خمس در نمای آنها واجب است نه مطلقاً.
(گذشتن)
سال در واجب شدن خمس نسبت به درآمدهای کسب و سایر موارد خمس لازم نیست؛ اگرچه برای شخص کسب‌کننده - از جهت دوراندیشی - تاخیر آن در خصوص منافع کسب تا آخر
سال جایز است، و اگر بخواهد که زودتر از آن بپردازد، جایز است و اگر معلوم شود که خمس نداشته، حقّ رجوع به گیرنده خمس را ندارد در صورتی که آنچه گیرنده خمس گرفته است، تلف شده باشد و نمی‌دانسته که او زودتر اقدام به پرداخت خمس نموده است (و خمس بر دهنده واجب نبوده).
سن بلوغ بنابر قول
مشهور در
دختر نه و در
پسر، پانزده
سال قمرى تمام است. بنابر این، چنانچه قبل از آن دیگر نشانه‌هاى
بلوغ، همچون
احتلام و روییدن
موی زهار، تحقق نیافته باشند، با رسیدن به سن یاد شده
حکم به بلوغ فرد مى‌شود.
بر عدم صحّت
وصیت کودک قبل از ده سالگى ادعاى
اجماع شده است و پس از آن بنابر قول
مشهور، وصیت در راههاى خیر، براى
خویشاوندان و غیر آنان
جایز و
نافذ است.
با جدا شدن
زن و
مرد از یکدیگر و بروز اختلاف بر سر
حضانت فرزند، بنابر قول مشهور- که بر آن ادعاى
اجماع نیز شده- در دو
سال نخست زندگى کودک (دوران شیر خوارگى)
مادر در امر حضانت سزاوارتر از
پدر است و پس از آن، در پسر، اولویت با پدر و در
دختر تا هفت سالگى اولویت با مادر و پس از آن با پدر خواهد بود.
مدت کامل شیردادن دو
سال است و شیردادن به کودک پس از دو سالگى موجب
محرمیت نمى‌گردد.
زنى که
شوهرش مفقود شده، چنانچه کسى که هزینه زندگى او را تأمین کند وجود نداشته باشد و به
حاکم شرع رجوع کند، حاکم ضمن تعیین مهلت چهار ساله براى او، از حال شوهرش جست وجو مى‌کند و در صورت نیافتن او، زن را
طلاق و پس از انقضاى
عده وفات، به او اجازه
ازدواج با مردى دیگر مى‌دهد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۳۵۵-۳۵۶. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
