رأفت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَأفَت (به فتح راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
رحمت شدید است.
رَئوف (به فتح راء) از واژگان قرآن کریم و همچنین از
اسماء حسنی است و معنایش این است که خداوند به عموم اعمّ از گرفتار و غير آن مهربان است.
رَأفَت :
صحاح و
اقرب الموارد و
طبرسی در ذيل
آیه ۱۴۳ بقره رأفة را رحمت شديد گفته‌اند و آن يكى از دو معنى
قاموس است.
ولى
راغب آن را رحمت و مهربانى مطلق گفته
. در
المیزان ذيل آيه ۱۴۳ بقره
می‌گويد: فرق ما بين رأفت و رحمت با آنكه هر دو در معنى شريكند آن است كه رأفت مخصوص به كسى است كه مبتلى و گرفتار باشد ولى رحمت اعمّ است به مبتلى و غير آن.
ابن اثیر در
نهایه رأفت را اخصّ گرفته و گويد: رحمت هم در شيى‌ء محبوب آيد و هم در
مکروه از روى مصلحت ولى رأفت فقط در محبوب است.
خلاصه آن كه فرق ميان آن دو در شدّت و ضعف و يا در گرفتار و غير گرفتار است. و نسبت ميان آن دو
اعمّ و اخص مطلق است. ولى به نظر می‌آيد كه فرق دوم بهتر است.
و
آیه ۲ سوره نور مؤيد اين سخن است زيرا مرد و زن
زناکار آنگاه كه تازيانه زده می‌شوند گرفتار و در مصيبت‌اند لذا فرموده
(وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ) (و نبايد رأفت و محبّت كاذب نسبت به آن دو شما را از اجراى حكم الهى مانع شود.)
(وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ) (و نبايد رأفت و محبّت كاذب نسبت به آن دو شما را از اجراى حكم الهى مانع شود.)
رَئوفٌ اسماء حسنی است و يازده بار در قرآن مجيد آمده است.
رَئوفٌ دو بار تنها و نه بار توأم با
رحیم آمده است.
(وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ) (خداوند شما را از نافرمانى خودش، برحذر مى‌دارد؛ و با اين حال، خدا نسبت به همه بندگان، مهربان است.)
همچنين
آیه ۲۰۷ بقره .
در ده محل از يازده محل فوق صفت خداوند و در يک محل صفت
حضرت رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است و آن
آیه ۱۲۸ توبه است كه فرموده
(لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ) (به يقين، پيامبرى از ميان شما به سويتان آمد كه رنجهاى شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدايت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان،
رئوف و مهربان است.)
آياتی‌كه
رئوف در آنها توأم با رحيم آمده است عبارت‌اند از
(إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ) (خداوند، نسبت به مردم،
رئوف و مهربان است.)
و
آیه ۱۱۷ توبه ،
آیات ۷ و
۴۷ نحل،
آیه ۶۵ حج ،
آیه ۲۰ نور ،
آیه ۹ حدید ،
آیه ۱۰ حشر .
در اين
آيات به احتمال قوى مراد آن است كه خداوند به عموم اعمّ از گرفتار و غير آن مهربان است ناگفته نماند در «رحم» خواهد آمد كه رأفت خدا به معنى تأثر و رقّت قلب نيست چنانكه در
بشر است و رأفت خدا همان نعمت‌هاى خداست كه خوان كرمش براى عموم گسترده است و از رأفت بزرگش
هدایت خلق بوسيله
فطرت و
پیامبران است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رأفة»، ج۳، ص۳۳.
