• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دین (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دین (به کسر اوّل) از واژگان قرآن کریم به معنای جزاء و طاعت است.
این کلمه در قرآن مجید به معنی جزا، شریعت و طاعت آمده و از آن به ملّت نیز تعبیر شده است.
مشتقات دین که در آیات قرآن آمده عبارتند از :
دینا (به کسر دال) به معنای آيين
دین ( به کسر دال ) به معنی قانون و شریعت، دین اسلام، جزاء، قیامت، جزاء، عقیده، طاعت و بندگی، حساب
لَمَدِینُونَ‌ ( به فتح لام و فتح میم ) جزا داده خواهيم شد
مَدِینِینَ‌ (به فتح میم و کسره دال) جزا داده شده


دِین به معنای جزاء و طاعت است.
در صحاح و قاموس و مجمع و مفردات نقل شده است.
در مجمع از امام باقر (علیه‌السّلام) روایت کرده که دین به معنی حساب است‌ (مالِکِ یَوْمِ‌ الدِّینِ‌ ) یعنی صاحب روز حساب است.
در قاموس دیّان را محاسب و جزا دهنده گفته است.
راغب می‌گوید: شریعت را به اعتبار طاعت و فرمانبری دین گویند و آن مانند ملّت و طریقه است لیکن انقیاد و طاعت در آن ملحوظ می‌باشد.
طبرسی در ذیل آیه ۱۹ آل عمران می‌گوید: طاعت و انقیاد را دین گفته‌اند زیرا که طاعت برای جزاست (یعنی خداوند به طاعت پاداش خواهد داد) قول طبرسی در وجه تسمیه از قول راغب بهتر است.
علی هذا شریعت را از آن جهت دین گفته‌اند که در آن طاعت و پاداش هست.


به مواردی از دِین که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - دِیناً (آیه ۱۶۱ سوره انعام)

مثلا در آیه‌ (قُلْ اِنَّنِی هَدانِی رَبِّی اِلی‌ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ‌ دِیناً قِیَماً مِلَّةَ اِبْراهِیمَ حَنِیفاً)
(بگو: پروردگارم مرا به راه راست هدايت كرده؛ آيينى استوار و ضامن سعادت دين و دنيا)؛ آيين ابراهیم؛ كه ايمانى خالص داشت؛ و از مشرکان نبود.)
ناگفته نماند این کلمه در قرآن مجید به معنی جزا و شریعت و طاعت آمده است و از آن ملّت نیز تعبیر شده است به شریعت اسلام دین و ملّت هر دو گفته شده است.


۲.۲ - الدِّینِ‌ (آیه ۷۸ سوره حج)

(... وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی‌ الدِّینِ‌ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ اَبِیکُمْ اِبْراهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ )
(و در دين اسلام كارِ سنگين و سختى بر شما قرار نداد؛ از آيين پدرتان ابراهيم پيروى كنيد؛ خداوند شما را در كتاب‌هاى پيشين و در اين كتاب آسمانى «مسلمان» ناميد.)


۲.۳ - الدِّینِ (آیه ۴ سوره فاتحه)

مثل‌(مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ )
(مالک روز جزاست.)
در این آیه «دین» به معنی جزا آمده است.


۲.۴ - لَمَدِینُونَ‌ ( آیه ۵۳ سوره صافات)

(اَ اِذا مِتْنا وَ کُنَّا تُراباً وَ عِظاماً اَ اِنَّا لَمَدِینُونَ‌)
(كه وقتى ما مُرديم و خاک و استخوانى پوشيده شديم، بار ديگر زنده مى‌شويم و جزا داده خواهيم شد؟!)
در این آیه «دین» به معنی جزا آمده است.


۲.۵ - مَدِینِینَ‌ ( آیه ۸ سوره واقعه)

(فَلَوْ لا اِنْ کُنْتُمْ غَیْرَ مَدِینِینَ‌ تَرْجِعُونَها اِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ)
( اگر با انتقال به سراى ديگر، هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمى‌شويد، پس آن روح را بازگردانيد اگر راست مى‌گوييد!)
در این آیه «دین» به معنی جزا آمده است.


۲.۶ - الدِّینِ‌ ( آیه ۳۵ سوره حجر)

(وَ اِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ اِلی‌ یَوْمِ‌ الدِّینِ‌)
(و لعنت و دورى از رحمت حق تا روز قیامت بر تو خواهد بود.)


۲.۷ - الدِّینَ‌ ( آیه ۶ سوره ذاریات)

(اِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ وَ اِنَ‌ الدِّینَ‌ لَواقِعٌ)
(و بى‌شک رستاخيز و جزاى اعمال واقع شدنى است!)
در این گونه موارد می‌توان دین را به معنی حساب نیز دانست و آن با جزا متقارب است.


۲.۸ - الدِّینِ‌ ( آیه ۲۵۶ سوره بقره)

مثل‌ (لا اِکْراهَ فِی‌ الدِّینِ‌ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ)
(اكراهى در قبول دين، نيست. زيرا راه درست از راه انحرافى، روشن شده است.)
مواردی که دین به معنی قانون و شریعت است.


۲.۹ - دِینِ‌ (آیه ۳۳ سوره توبه)

(هُوَ الَّذِی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی‌ وَ دِینِ‌ الْحَقِّ)
(او كسى است كه پيامبرش را با هدایت و آيين حق فرستاد.)
مواردی که دین به معنی قانون و شریعت است.


۲.۱۰ - الدِّینَ‌(آیه ۲۲ سوره یونس)

مثل‌ (دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ‌ الدِّینَ‌)
(در آن هنگام خدا را از روى خلوص عقيده مى‌خوانند)


۲.۱۱ - الدِّینَ‌(آیه ۶۵ سوره عنکبوت)

مثل‌ (دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ‌ الدِّینَ‌)
(خدا را با اخلاص مى‌خوانند و غير او را فراموش مى‌كنند.)


۲.۱۲ - الدِّینَ‌( آیه ۳۲ سوره لقمان)

مثل‌ (دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ‌ الدِّینَ‌)
(خدا را از روى خلوص عقيده مى‌خوانند)
در این جا آیه به معنی طاعت و بندگی آمده است.


۲.۱۳ - الدِّینَ‌ ( آیه ۱۱ سوره زمر)

(إني اُمِرْتُ اَنْ اَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ‌ الدِّینَ‌)
(من مأمورم كه خدا را پرستش كنم در حالى كه دينم را براى او خالص كرده باشم.)
دین در این‌گونه موارد به معنی اطاعت و بندگی است و آیه اخیر در این معنی کاملا روشن است و کلمه‌ اَعْبُدَ قرینه آن می‌باشد.


۲.۱۴ - الدِّینَ‌ (آیه ۱۹ سوره آل عمران)

(اِنَ‌ الدِّینَ‌ عِنْدَ اللَّهِ الْاِسْلامُ)
(دين در نزد خدا، اسلام است.)
منظور از آیه چنان‌که گفته‌اند فقط دین اسلام نیست بلکه تمام ادیانی است که به وسیله پیامبران عرضه شده یعنی همه ادیان یکی است و یک سخن گفته‌اند و آن تسلیم شدن به حق و خدا است و اختلاف مختصری که ادیان داشته‌اند در اثر اختلاف زمان و اختلاف رشد و استعداد بشر است و گر نه همه تسلیم به حق را گفته‌اند. فرق میان دین و شریعت در «شرع» دیده شود.


۲.۱۵ - دِینِ‌ (آیه ۷۶ سوره یوسف)

(ما کانَ لِیَاْخُذَ اَخاهُ فِی‌ دِینِ‌ الْمَلِکِ...)
«یوسف نمی‌توانست در قانون پادشاه مصر برادر خویش را بگیرد و پیش خود نگاه دارد.»


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۸۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۷۰۸.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۲۵۱.    
۴. جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح تاج اللغة، ج۵، ص۲۱۱۸.    
۵. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۲۲۵.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۶۵.    
۷. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۰۸.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۶۰.    
۹. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۲۲۵.    
۱۰. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۳۲۳.    
۱۱. آل عمران/ سوره۳، آیه۱۹.    
۱۲. انعام/سوره۶، آیه۱۶۱.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۵۰.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۵۴۳.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان،ج۷، ص۳۹۳.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۳۵.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۰۷.    
۱۸. حج/سوره۲۲، آیه۷۸.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۴۱.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۸۲.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان،ج۱۴، ص۴۱۲.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،ج۱۷، ص۲۶.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۷۳.    
۲۴. فاتحه/سوره۱، آیه۴.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۳۵.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۲۱.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،ص۴۳.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۶۱.    
۳۰. صافات/سوره۳۷، آیه۵۳.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۴۸.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۱۷، ص۲۰۸.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۳۸.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۸۵.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۳۰۷.    
۳۶. واقعه/سوره۵۶، آیه۸۷.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۳۷.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۱۹، ص۲۴۱.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۳۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۸۳.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۷۷.    
۴۲. حجر/سوره۱۵، آیه۳۵.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۴.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۱۲، ص۲۳۱.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان،ج۱۲، ص۱۵۷.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۸۵.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان،ج۶، ص۱۱۵.    
۴۸. ذاریات/سوره۵۱، آیه۶.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۲۰.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۴۸.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۶۵.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۹۴.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۵۴.    
۵۴. بقره/سوره۲، آیه۲۵۶.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۲.    
۵۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۲، ص۵۲۳.    
۵۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۴۲.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،ج۳، ص۱۱۴.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۱۶۳.    
۶۰. توبه/سوره۹، آیه۳۳.    
۶۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۹۲.    
۶۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۳۲۹.    
۶۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۲۴۷.    
۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۷۵.    
۶۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۴۵.    
۶۶. یونس/سوره۱۰، آیه۲۲.    
۶۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۱۱.    
۶۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۵۵.    
۶۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۷.    
۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۷۹.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۷۴.    
۷۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۶۵.    
۷۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۰۴.    
۷۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۵۵.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۷.    
۷۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،ج۱۹، ص۹۱.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۱.    
۷۸. لقمان/سوره۳۱، آیه۳۲.    
۷۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۱۱.    
۸۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۵۵.    
۸۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۷.    
۸۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۹۹.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۹۴.    
۸۴. زمر/سوره۳۹، آیه۱۱.    
۸۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۶۰.    
۸۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۳۷۶.    
۸۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۴۷.    
۸۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۱۵۷.    
۸۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۳۹۰.    
۹۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۹.    
۹۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۲.    
۹۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۱۸۹.    
۹۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۱۲۰.    
۹۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۲۶۹.    
۹۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۵۹.    
۹۶. یوسف/سوره۱۲، آیه۷۶.    
۹۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۳۰۸.    
۹۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۲۵.    
۹۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۶۹.    
۱۰۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۴۳۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دین»، ج۲، ص۳۸۰.    






جعبه ابزار