دَحْض (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَحْض (به فتح دال و سکون حاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای لغزیدن و سقوط است.
دَحْض به معنای لغزيدن و سقوط است.
مجمع ذيل
آیه ۱۴۱ صافات آن را سقوط معنى كرده و گويد اصل دحض محلّ لغزش است كه راه رونده در آن می‌افتد.
در
صحاح مكان دحض را (بر وزن فلس و فرس) مكان لغزنده گفته.
در
نهج البلاغه خطبه ۱۴۷ هست :
«وَ إِنْ تَدْحَضِ الْقَدَمُ ....» يعنى «اگر قدم لغزيد....»
آنان كه دحض را زوال و بطلان گفته‌اند به مناسبت معناى اصلى آن است.
(وَ جادَلُوا بِالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَ) «به باطل
مجادله كردند تا
حق را بدان ساقط كنند و از بين ببرند.»
(إِذْ أَبَقَ إِلَى الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ • فَساهَمَ فَكانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ) «آنگاه كه در حال قهر به طرف
کشتی پر رفت با آنها
قرعه كشيد و از افتادگان شد.»
«
مُدْحَضِينَ» نشان می‌دهد كه به دريا انداختگان چند نفر بودند و
یونس (علیه‌السّلام) يكى از آنها بود و گرنه گفته می‌شد «فكان مُدْحَضاً».
(وَ الَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ داحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ عَلَيْهِمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ) (كسانى كه درباره خدا بعد از پذيرفته شدن دعوت الهى (از سوى مردم منصف)، جدال و ستيزه‌جويى مى‌كنند، دليلشان نزد پروردگارشان باطل و بى‌پايه است؛ و
غضب الهی بر آنهاست و عذابى شديد دارند.)
«
حُجَّتُهُمْ داحِضَةٌ» يعنى دليل آنها ساقط و
باطل و غير قابل قبول است. معنى اين آيه در «حجّ» گذشت.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دحض»، ج۲، ص۳۳۰.
