حجر - به فتح حاء و جیم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَجَر (به فتح حاء و جیم) از
واژگان قرآن کریم به معنای سنگ است.
مشتقات
حَجَر که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
الْحَجَر (به فتح حاء و جیم) به معنای سنگ،
کَالْحِجارَة (به کسر حاء و فتح راء) جمع حجر به معنای سنگ ها،
الْحِجارَة (به کسر حاء و فتح راء) به معنای بت،
حِجارَةً مِنَ السَّماءِ (به کسر حاء و فتح راء) به معنای بارانى از سنگ از آسمان آمده است.
حَجَر (بر وزن فرس) به معنای سنگ است.
جمع آن احجار و حجارة است.
به مواردی از
حَجَر که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(اضْرِبْ بِعَصاکَ الْحَجَرَ...) (عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن!»)
(فَهِیَ کَالْحِجارَةِ اَوْ اَشَدُّ قَسْوَةً) (سپس دل‌هاى شما بعد از اين همه
کفران سخت شد؛ همچون سنگ، يا سخت‌تر!)
(فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ) «بپرهیزید از آتشی که هیزم آن مردم و سنگ‌هاست.»
مراد از این سنگ‌ها چیست؟
المیزان و
المنار گفته‌اند مراد از حجارة بت‌هاست که آنها را
عبادت می‌کردند به دلیل:
(اِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ) «شما و آنچه جز
خدا می‌پرستید هیزم جهنّم هستید. دیگران این مطلب را محتمل دانسته‌اند.»
ناگفته نماند به قرینه «الْحِجارَةُ» باید گفت که مراد از «ما تَعْبُدُونَ» معبودات بی‌جان است و این دو
آیه درباره بت‌های جماد است و گرنه معبودهای جان‌دار از قبیل گاو و غیره تقصیری ندارند که وارد آتش شوند مخصوصا که آیه خطاب به اهل
جاهلیت است و آنها مجسمه‌ها را می‌پرستیدند. با همه اینها جمله:
(وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ) قابل دقّت است و شاید معنای دیگری داشته باشد.
(خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه داريد.)
(وَ اِذْ قالُوا اللَّهُمَّ اِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَاَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ اَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ اَلِیمٍ) ّ(و به خاطر بياور زمانى را كه گفتند: «
خداوندا! اگر اين حقيقتى از سوى توست، بارانى از سنگ از آسمان بر ما فرو ريز، يا عذاب دردناكى براى ما بفرست!»)
باریدن سنگ از آسمان طبیعی است تیرهای شهاب که شب‌ها مثل نوارهای نورانی آشکار و ناپدید می‌شوند همه سنگ‌های آسمانی است که در بالای جوّ منفجر می‌شوند و بسیاری از آنها که بزرگ‌اند گاهی به زمین میفتند و اکنون تعدادی از این سنگ‌ها در موزه‌ها نگهداری می‌شود از آیه شریفه به نظر می‌آید که مردم آن روز از این سنگ‌ها باخبر بوده‌اند و گرنه نمی‌گفت خدایا از آسمان بر ما سنگ بباران.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حجر»، ج۲، ص۱۰۸-۱۱۱.
