حتم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَتْم (به فتح حاء و سکون تاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای واجب و قطعی است.
حَتْم به معنای واجب و قطعی است.
در
مجمع البیان گوید: حتم، جزم و
قطع هر سه به یک معنی است.
به موردی از
حَتْم که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اِنْ مِنْکُمْ اِلَّا وارِدُها کانَ عَلی رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا- ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمِینَ فِیها جِثِیًّا) «از شما کسی نیست مگر آن‌که وارد
جهنّم می‌شود، این ورود یا این حکم بر پروردگارت حتمی است سپس
پرهیزکاران را نجات می‌دهیم و
ستمکاران را در آن به زانو در آمده می‌گذاریم.»
ظاهر
آیه می‌رساند که همه به جهنّم داخل خواهند شد ولی بدکاران در آن مانده و نیکوکاران بیرون خواهند رفت ولی ورود به معنی دخول نیست
راغب گفته: ورود به معنی قصد کردن آب است
(وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْیَنَ) چون آب
مدین را قصد کرد.
پس ورود به معنی قصد آب است چنانکه صدور به معنی برگشتن می‌باشد.
علی هذا به نظر نگارنده این دو
آیه عبارت اخرای آیات قبل است که فرموده:
(فَوَ رَبِّکَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَ الشَّیاطِینَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِیًّا- ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ کُلِّ شِیعَةٍ اَیُّهُمْ اَشَدُّ عَلَی الرَّحْمنِ عِتِیًّا- ثُمَّ لَنَحْنُ اَعْلَمُ بِالَّذِینَ هُمْ اَوْلی بِها صِلِیًّا.) (به پرورگارت
سوگند كه همه آنها را همراه با
شیاطین در
قیامت جمع مى‌كنيم؛ سپس آنان را در حالى كه به زانو درآمده‌اند گرداگرد جهنم حاضر مى‌سازيم. سپس از پيروان هر گروهى، كسانى را كه در برابر
خداوند رحمان از همه سركش‌تر بوده‌اند، جدا مى‌كنيم. سپس ما به خوبى از كسانى كه براى سوختن در آتش سزاوارترند، آگاه‌تريم.)
این آیات روشن می‌کند که همه در کنار جهنّم حاضر می‌شوند و خدا می‌داند کدام شخص به داخل شدن اولی است و آن همان نجات پرهیزکاران و ماندن ستمکاران است و اللَّه العالم.
و روایتی از
امام صادق (علیه‌السّلام) نقل می‌کند که ورود به معنی دخول نیست و روایات دیگر در این باره نقل کرده است به نظر المیزان ورود به معنی دخول نیست ولی آن‌چه ما از آیات قبل استظهار کردیم در المیزان نیامده است.
این کلمه یک‌بار مورد در قرآن مجید آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حتم»، ج۲، ص۱۰۲-۱۰۳.
